Lingewaard: bokkende dorpskernen

Verschillende gemeenten werden de afgelopen jaren getroffen door de ene na de andere crisis. In het eerste verhaal in een serie over broeierige plekjes in Nederland: Lingewaard.

Schuurmans moet alles uit de kast halen
De nieuwe burgemeester van Lingewaard, Marianne Schuurmans-Wijdeven (52, VVD), zal met het rapport Verstoorde verhoudingen van oud-burgemeester van Haarlem Jaap Pop onder de arm alles uit de kast moeten halen om de gemeentelijke organisatie weer op de rails en de raad meer op een lijn te krijgen. Schuurmans moet sowieso een nieuwe gemeentesecretaris zoeken. De oude werd op non-actief gesteld vanwege de vertrouwenskwestie na het declaratieschandaal rond de vorige burgemeester Harry de Vries (CDA) en is ontslagen.

Herindeling wortel van het kwaad
Lingewaard ontstaat in 2001 door een onvrijwillige samenvoeging van de gemeenten Bemmel, Gendt en Huissen. De herindeling wordt door velen gezien als wortel van het kwaad voor de huidige status als probleemgemeente. Velen wijten de erbarmelijke sfeer in de gemeenteraad aan het verleden van Huissen. Een onrustige gemeente met veel verschillende groeperingen en meningen. Het eigenzinnige karakter zou voortkomen uit het feit dat Huissen tot 1816 bij het Duitse Kleef hoorde. Men zegt wel eens: ‘In Huissen is men altijd tegen. Daar wil men zelf bepalen hoe het bestuurlijk moet verlopen.’

Ommekeer na verkiezingen was schok
Een andere oorzaak is de verkiezingsuitslag van 2010. Tot die tijd zitten lokale partijen standaard in de oppositie, maar omdat B06– Lokaal 2000 in 2010 verdubbelde van 4 naar 8 van de 29 zetels mogen zij een wethouder (Hans Schut) leveren, net als een andere lokale partij Lingewaard.NU. Samen met D66 en GroenLinks vormen zij een college. Het oude college zit ineens in de oppositie. De ommekeer veroorzaakt een schok in Lingewaard.

Bonnetjesaffaire burgemeester De Vries
Dan is daar nog de bonnetjesaffaire van burgemeester Harry de Vries. Hij treedt op 25 oktober 2012 af vanwege verkeerd opgegeven declaraties van reis- en representatiekosten. Deze bonnetjesaffaire is voorafgegaan door een andere bonnetjesaffaire die in 2009 aan het licht komt door onderzoek van B06–Lokaal 2000, aangevoerd door Hans Schut. De Vries, die in 2007 aantreedt, verzet zich heftig tegen het onderzoeksrapport.

Formateur solliciteerde ook op burgemeesterschap
De sfeer in de raad wordt ongemakkelijk. De Vries raakt in de formatie zijn politieke taken kwijt aan wethouders en mag alleen nog burgemeesterstaken uitvoeren. Saillant detail is dat formateur Hans Schut ook had gesolliciteerd op het burgemeesterschap. Dat doet de verhoudingen in het college geen goed. Er ontstaan twee kampen: de burgemeester en de gemeentesecretaris versus de lokale wethouders. De D66- en GroenLinks-wethouder vallen hier enigszins buiten.

Gemeenten nooit verbonden geweest
Steven de Vreeze (PvdA) wordt na het vertrek van De Vries waarnemend burgemeester. Hij vraagt Jaap Pop om de situatie in beeld te brengen en die kwam in maart met zijn rapport. De voornaamste oorzaak van de ellende is de herindeling, vindt De Vreeze. ‘Die is al tien jaar oud, maar politiek-bestuurlijk zijn de voormalige gemeenten nooit verbonden geweest. De verhoudingen in de gemeenteraad zijn daardoor erg scherp geworden.’

Hoge leningenportefeuille
Ook financieel staat de gemeente er niet rooskleurig voor. Na de herindeling is veel gebouwd met geleend geld. Daardoor loopt de leningenportefeuille tegen de 100 miljoen. D66-wethouder Kees Telder: ‘Er was weinig geld om ruimtelijk te ontwikkelen, maar de lokale wethouders gingen zich wel profileren op ontwikkelen in de eigen gemeenschap.’ B06-L2000-wethouder Schut kreeg ook burgemeesterstaken. Telder: ‘Een gevolg van het declaratieschandaal. Dat gaf onderling meer spanningen.’

Collegecrisis door trolleybus
In juni 2012 ontstaat een collegecrisis door het plan een trolleybus te laten rijden tussen Arnhem en Huissen. De Vreeze: ‘De bewoners wilden dat niet. In de raad kregen emoties de overhand. Al snel ging het niet meer over de zaak zelf, maar over de politieke verhoudingen.’ Voor fractievoorzitter Hans Wenneker (B06-L2000) zijn de emotionele problemen in de raad waaruit de verziekte verhoudingen zijn ontstaan de hoofdlijn van het rapport-Pop. De besluitvorming over de trolleybus kostte zijn wethouder Schut en collega-wethouder Janssen (Lingewaard.NU) de kop. Zij werden vervangen door de partijloze wethouder Louis Dolmans, een coalitie die kan steunen op 19 zetels in de raad. 

Vervanging college op oneigenlijke gronden

Wenneker vindt dat de vervanging van het college in 2012 op oneigenlijke gronden is gebeurd. ‘Zaken zijn verdraaid. We wilden de trolley in juni niet in de kadernota, maar in november pas definitief beslissen.  Toch was dat voor anderen reden het college op te blazen.’ Wenneker vindt het een rare aanbeveling van Pop dat je tijdens de campagne niet over het verleden mag praten, maar alleen over de toekomst. ‘Zo zit politiek niet in elkaar. Je moet verantwoording afleggen aan de kiezers.’

Negatief in de kijker gespeeld
De raadsverkiezingen van 2014 zouden wel eens een complicerende factor kunnen worden, denkt Telder. Zelf wil hij niet in de raad. Pop adviseert zo min mogelijk mensen met een voorgeschiedenis in de raad mee te laten doen. Volgens CDA-fractievoorzitter Theo Peren uit Bemmel is dat moeilijk. ‘Zeker nu we ons zo negatief in de kijker hebben gespeeld, nodigt dat niet uit in de raad te gaan zitten. Sommigen willen wel op de lijst, maar niet verkiesbaar. Tja, daar gaat het toch wel om.’

Rapport-Pop belangrijkste voor komende jaren
Bij de PvdA merken ze die terughoudendheid niet. ‘Nieuwe kandidaten zeggen: we kunnen en moeten het beter doen en een nieuw Lingewaard vormgeven’, aldus secretaris Maarten van den Bos. Volgens De Vreeze kan het herstelproces nog jaren duren, maar is Lingewaard op de goede weg. ‘Ik vind het rapport-Pop de belangrijkste agenda voor de komende jaren.’