Integriteitsrisico’s 3D onderzocht

Binnenlandse Zaken laat een onderzoek uitvoeren naar de gevolgen van de decentralisaties voor de integriteit van gemeentebestuurders en -ambtenaren. Een eerste verkenning toont volgens minister Plasterk aan dat de decentralisaties in het sociaal domein ‘diverse potentiële risico’s’ met zich meebrengen.

Verdiepend onderzoek door BZK
Uit een in opdracht van zijn ministerie door Andersson, Elffers en Felix (AEF) uitgevoerd onderzoek blijkt dat de decentralisaties implicaties kunnen hebben voor het functioneren van het openbaar bestuur en potentiële risico’s met zich meebrengen op het vlak van integriteit. Daarom laat Plasterk een extra verdiepend onderzoek uitvoeren. De resultaten daarvan wil hij in december, dus nog voor de overgangsdatum, bekend maken.

Meer geld, groter gevaar
Tot nu toe zaten de integriteitsrisico’s voor gemeenten vooral op het vlak van alles wat met ruimtelijke ordening te maken had. In die bouwgerelateerde sector ging, zeker voor het uitbreken van de economische crisis in 2008, het meeste geld om. De decentralisatie van het sociaal domein betekent dat een groot aantal rijkstaken en budgetten (met een bezuinigingstaakstelling) worden overgedragen aan gemeenten. De decentralisaties leiden tot nieuwe spending departments op lokaal niveau. Er gaat fors meer geld circuleren in het sociaal domein. De gemeenten zien het gemeentefonds in 2015 met ruim 10 miljard euro groeien tot een totaal van 27 miljard euro. Die extra middelen zijn allemaal bestemd voor de nieuwe taken.

Lokale overheid interessant voor crimineel
‘Waar binnen de overheid veel geld, informatie of invloed is te behalen, zijn de belangen en daarmee verleidingen (baten) voor niet-integer gedrag groter’, aldus de AEF-analyse. ‘Dat maakt de lokale overheid interessanter voor pogingen van burgers, bedrijven, criminelen en andere partijen om op allerlei wegen toegang te krijgen of invloed uit te oefenen.’

‘Denk bijvoorbeeld aan het inkopen van zorg door gemeenten. De belangen zijn enorm groot voor bedrijven in die sector en zij zullen zich dan ook op vele manieren zo goed mogelijk willen presenteren’, zegt minister Plasterk in een interview met Binnenlands Bestuur.

Afdwingen zorg
Het gevaar voor beleidsbeslissers komt uit de hoek van ondernemers die gaan strooien met douceurtjes.  Daarnaast moeten de lokale bestuurder en de ambtenaar er beducht op zijn meer te maken te krijgen met burgers die op oneigenlijke manier zullen proberen hun invloed aan te wenden om zorg af te dwingen waar ze vinden recht op te hebben. ‘Iedere bestuurslaag heeft zijn eigen uitdagingen op het gebied van integriteit. Politieke ambtsdragers in gemeenten, dus het dichtst bij de burger, hebben relatief vaker te maken met allerlei vormen van intimidatie, zoals geweld en agressie’, zegt de minister.

Hij wijst op de kwetsbaarheden die de verdeling van middelen en aanbestedingen met zich meebrengen. Daarbij denkt hij aan pogingen van omkoping, intimidatie, fraude en machtsmisbruik. Plasterk: ‘Het onderzoek levert gemeenten praktische handvatten op hoe hiermee om te gaan.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur 21 van deze week.