Formatie slagveld voor wethouders

Maar liefst 631 wethouders zijn als gevolg van de collegeonderhandelingen vervangen door een wethouder van een andere partij (424 wethouders) of een collega van de eigen partij (207 wethouders).

Dat blijkt uit onderzoek van DeCollegetafel, kennisplatform voor het openbaar bestuur, in opdracht van Binnenlands Bestuur. Het betekent dat ruim 600 wethouders als gevolg van de verkiezingen en de formatie op zoek moeten naar een andere baan of beroep moeten doen op wachtgeld. Slechts een beperkt deel is er namelijk in geslaagd om elders wethouder te worden. Het aantal nieuwe wethouders komt, nadat de stofwolken van de collegeonderhandelingen zijn opgetrokken, uit op 761 op een totaal van 1483 wethouders. Behalve de wethoudersposten waarvoor een nieuw gezicht is verschenen, zijn er ook nog eens 130 wethouders bijgekomen als gevolg van uitbreiding van de colleges.

Meerderheidscoalitie
De verklaring daarvoor is dat er meer partijen nodig waren om een meerderheidscoalitie te vormen. Het college van Amsterdam is daardoor bijvoorbeeld gegroeid van 6 naar 8 wethouders. Een aantal wethouders werd niet opgevolgd omdat er voor hen geen opvolger werd benoemd. Van 43 wethouders verdween hun zetel uit de collegekamer omdat er in de ogen van de nieuwe coalitie kan worden volstaan met een kleiner aantal wethouders. Rotterdam bijvoorbeeld probeert het nu met 6 in plaats van 8 wethouders.

(klik hier voor een vegroting)

De winnaars van de formatie 2014 zijn de lokale partijen. Zij hadden al de meeste wethouders en zijn er in geslaagd die positie na de verkiezingen en in de onderhandelingen te versterken. Dat is een knappe prestatie want in 2006 slaagde het CDA er niet in zijn koppositie in wethoudersland te behouden. En ook de PvdA lukte dat in 2010 niet. De lokale partijen zijn na de invoering van het dualisme in 2002 de eerste die het lukt om bij verkiezingen de grootste te blijven. De lokale partijen hebben dat  onderstreept met een groei van het aantal wethouders van 345 naar 393, zo blijkt uit het onderzoek.

Verliezer
Een winnaar van de formatie 2014 is ook D66. De partij haalde de meeste nieuwe wethoudersposten (77) binnen en komt op 145 wethouders. D66 heeft daarmee de positie van vierde partij in wethoudersland overgenomen van de PvdA. De PvdA, de grote verliezer, is gezakt van vierde naar vijfde partij in wethoudersland met 133 wethouders. Dat steekt schril af bij 2006 toen de partij na de glorieuze zege met 442 wethouders uit de collegeonderhandelingen kwam. Fors verlies was er ook voor de VVD. Die partij leverde 87 wethoudersposten in en zakt terug tot 196 wethouders. Minder dan 200 wethouders hebben de liberalen deze eeuw nog niet gehad.

Lees meer over het onderzoek in Binnenlands Bestuur nr. 17 van deze week.