Dubbele pech gedupeerden nieuwjaarsbrand Alkmaar

Drie Alkmaarse ondernemers die in de nieuwjaarsnacht hun winkelpand in vlammen zagen opgaan, moeten bij herbouw de kosten voor verplicht archeologisch onderzoek betalen.

Verstoorder betaalt

De eigenaren moeten elk zo’n 60.000 euro dokken voor het archeologisch onderzoek. Ze worden bij herbouw aangemerkt als verstoorder van de bodem onder hun voormalige pand. De regel ‘de verstoorder betaalt’ is volgens minister Bussemaker (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, PvdA) terug te voeren op het Verdrag van Valletta. ‘Het veroorzakersprincipe gaat er vanuit dat de initiatiefnemer die de bodem verstoort - en daarmee ook het bodemarchief verstoort - primair moet zorgdragen voor het behoud van de archeologische informatie door middel van archeologisch onderzoek’, antwoordt de minister op kamervragen van het CDA.

Omgevingsvergunning

In de Wet op de archeologische monumentenzorg is dat uitgangspunt gekoppeld aan de omgevingsvergunning. Zo’n is in de regel noodzakelijk voor een ruimtelijk initiatief als gevolg waarvan het bodemarchief verstoord zou kunnen worden. In het geval van Alkmaar gaat het om een omgevingsvergunning voor de herbouw van de door brand verwoeste panden. Het is volgens Bussemaker aan de gemeente om de reikwijdte van het veroorzakersprincipe te bepalen, ‘middels de afweging die de gemeente maakt in het kader van de omgevingsvergunning.’

Historisch centrum

De wet bevat volgens haar nadrukkelijk geen verplichting tot het doen van archeologisch onderzoek, maar gaat uit van een systematiek waarin door de betrokken gemeente het archeologisch belang wordt afgewogen tegen andere belangen. ‘Het maken van deze afweging is verplicht, niet het doen van onderzoek’, antwoordde Bussemaker op eerdere kamervragen. Gemeenten maken volgens haar hun afweging op basis van ‘trapsgewijs verkregen informatie.’ Vanwege de locatie van de afgebrande panden in het historische centrum en vanwege eerdere naburige opgravingen koos de gemeente Alkmaar voor geheel of gedeeltelijk opgraving van archeologische resten.

Halvering kosten

Op de vraag of de minister of de minister het billijk vindt dat de gedupeerde van een woningbrand bij het aanvragen van een bouwvergunning voor een nieuw huis als verstoorder worden aangemerkt – en dus opdraaien voor de kosten voor het archeologisch graafwerk - antwoordt Bussemaker dat ze begrip heeft voor de situatie waarin de gedupeerden zijn terecht gekomen. ‘Echter, voor de bescherming van archeologische resten maakt het niet uit wat de aanleiding is van de bouwactiviteit die plaatsvindt. Wel kan de situatie aanleiding zijn voor de gemeente om een passende afweging te maken. Dit heeft er in het Alkmaarse voorbeeld toe geleid dat de kosten voor het archeologisch onderzoek zijn gehalveerd’, schrijft de minister. In eerste instantie kregen de vastgoedeigenaren een rekening van 120.000 euro gepresenteerd voor het archeologisch graafwerk.