‘Burgerparticipatie moet beter worden gereguleerd’

De transitie naar duurzame energie loopt kostbare vertragingen op door gebrek aan publieke acceptatie. Regulering van burgerparticipatie voor grootschalige en complexe projecten is nodig om hoge project- en maatschappelijke kosten te voorkomen.

Dat stelt Eelco de Groot, senior lector public acceptance aan de TU Delft, in een essay in Binnenlands Bestuur deze week. De Omgevingswet verplicht de overheid om burgers te laten bijdragen aan besluitvorming. Maar over hoe die burgerparticipatie vorm moet krijgen, zwijgt de wet. Gemeenten, provincies en ministeries denken er verschillend over en dat geldt voor bedrijven en burgers niet minder. Waarom leren we niet van de succesvolle, gereguleerde aanpak over de grens, suggereert Eelco de Groot.

Matig trackrecord
Hij wijst erop dat de nieuwe Omgevingswet burgerparticipatie verplicht, maar deze niet normeert. Toetsing is daardoor de facto onmogelijk. ‘Opnieuw wordt uitgegaan dat we er decentraal met elkaar wel uitkomen – maar die kans is niet erg groot  gezien het matige trackrecord en lerend vermogen in Nederland op het gebied van publieke acceptatie voor complexe projecten’, aldus De Groot. ‘Dat is niet alleen vervelend voor de bedrijven, burgers en bestuurders, maar ook voor het milieu. En de tijd dringt.’

Al sinds de jaren ’70 is volgens De Groot bekend dat procedurele en distributieve rechtvaardigheid de kerningrediënten van publieke acceptatie zijn: het tijdig betrekken van belanghebbenden en met hen goede en redelijke afspraken maken over hoe positieve impacts te optimaliseren en negatieve te voorkomen of terug te dringen. Ook is bekend dat publieke acceptatie in de driehoeksrelatie overheid, bedrijf en burger nooit vanzelf gaat. ‘Het is daarom beter een pragmatisch, begrijpelijk en systematisch proces te volgen. De Social Impact Assessment, de sociale evenknie van de Environmental Impact Assessment – de Nederlandse m.e.r. – werd begin jaren ’70 wettelijk verplicht gesteld in de Verenigde Staten. Sindsdien volgden tientallen andere landen’, aldus De Groot.

Maatschappelijke kosten
De Groot maakt aannemelijk dat de in het buitenland geleerde lessen ook voor Nederland gelden. Tegen de heersende dereguleringspendulum in pleit hij daarom voor pragmatische regulering van burgerparticipatie voor deze complexe projecten en maakt aannemelijk dat dit – contra-intuïtief – hoge project- en maatschappelijke kosten juist voorkomt.

Op 30 mei bespreekt de Eerste Kamer de AMVB Omgevingsbesluit. De Raad van State brengt rond de zomer advies over de AMVB uit aan het dan – mogelijk – nieuwe kabinet, gebaseerd op een goed geïnformeerde discussie om burgerparticipatie voor complexe projecten zorgvuldig en pragmatisch te reguleren. De Groot: ‘Dat moet een aanleiding zijn om de internationale beproefde methoden alsnog serieus in overweging te nemen, om zo jarenlange jurisprudentie te voorkomen over wat burgerparticipatie is en hoe het moet worden toegepast.’

Lees het volledige essay in Binnenlands Bestuur nr. 10 van deze week. (inlog)