VNG gedaagd om inzageverzoek

Misbruik van persoonsgegevens of misbruik van recht? De rechtbank Den Haag buigt zich over deze kwestie in een civiele procedure die twee personen tegen de VNG hebben aangespannen. Zij hebben in hun ogen onvoldoende informatie ontvangen, nadat zij zich beriepen op het recht op inzage op basis van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp).

Misbruik van recht

Tijdens de zitting afgelopen donderdag hadden de verzoekers N.G.A (Nicky) Voorbach gemachtigd om hun belangen te verdedigen. Eind oktober 2014 trad hij als gemachtigde op van eisers die grote hoeveelheden Wob-verzoeken indienden bij de gemeente Zeist. De rechter oordeelde over hen dat zij misbruik maakten van hun bevoegdheden en als doel hadden de dwangsom op te strijken vanwege niet tijdig reageren. Een van de voorbeelden van misbruik van recht die minister Plasterk deed besluiten de dwangsom voor gemeenten voor het niet tijdig reageren op een Wob-verzoek te laten vervallen. Voorbach benadrukt dat de eisers in de zaak tegen de VNG niet dezelfde eisers zijn als destijds en dat deze procedure ook niets met die procedure te maken heeft.

Persoonsgegevens misbruikt

Daarbij is de VNG geen bestuursorgaan en kan deze dus ook geen dwangsom worden opgelegd. Dat is ook niet het doel van zijn cliënten, aldus Voorbach. ‘Zij zijn er achter gekomen dat hun persoonsgegevens op grote schaal onrechtmatig zijn gebruikt op een besloten VNG-forum. Er zijn daar kopieën van hun legitimatiebewijzen verspreid. In dat forum roddelen duizend ambtenaren die deze gegevens door zouden kunnen geven aan derden. Dat vinden de verzoekers geen prettig idee. Ik wil nu namens hen weten hoe groot de inbreuk op hun privacy is geweest. Gaat het om drie bestuursorganen of duizend? Dat maakt nogal verschil. Er staan onjuiste mededelingen op het forum, die rectificatie behoeven. Daarnaast kunnen persoonsgegevens van mogelijk honderden burgers met één druk op de knop op straat komen te liggen.’ Moet de VNG nu inzage geven in het forum, en zo ja, tot welke hoogte? Die vraag ligt nu voor, aldus Voorbach.

Dwangsom

Bij recht op inzage kunnen mensen bij organisaties, zoals bestuursorganen, hun persoonsgegevens opvragen om te controleren of hun gegevens conform de wet zijn verwerkt. ‘Een prima beschermingsregeling, maar deze moet wel worden gebruikt waarvoor deze is bedoeld’, aldus advocaat Ard Jan Dunnik die de VNG-belangen verdedigt. Wanneer iemand een inzageverzoek doet bij een bestuursorgaan, dan is op het antwoord van het bestuursorgaan de Algemene wet bestuursrecht van toepassing. Net als bij de Wob moet een bestuursorgaan na een verzoek binnen een bepaalde termijn een besluit nemen. Anders dan nu bij de Wob staat hierop (en op allerlei andere besluiten) wel een dwangsom op niet tijdig reageren. ‘Voor gemeenten kan dat de komende periode tot problemen leiden, want als iemand ooit contact heeft gehad met een gemeente, dan beschikt de gemeente mogelijk over persoonsgegevens van hem. Hij kan dan een inzageverzoek doen. Het is echter niet altijd eenvoudig voor de gemeenten om daaraan tijdig en volledig te voldoen. Er bestaat daardoor het risico dat de gemeente toch een dwangsom moet betalen.’

Schadevergoeding

De VNG meent dat in dit geval al volledig tegemoet is gekomen aan het inzageverzoek en dat de vraag juist is of sprake is van misbruik van recht. Volgens Dunnik is dat niet altijd eenvoudig aan te tonen, omdat duidelijk moet worden gemaakt dat de verzoeker het inzagerecht niet gebruikt om te bepalen of persoonsgegevens rechtmatig worden verwerkt, maar voor een ander doel zoals uitsluitend om geld te verdienen door een dwangsom, afkoopsom of proceskostenveroordeling te incasseren. De VNG kan geen dwangsom worden opgelegd, maar verzoekers kunnen wel druk zetten, een schadevergoeding eisen en dreigen dat ze naar de rechter stappen. ‘Voorbach heeft van de zaak-Zeist geleerd dat hij zijn schikkingsvoorstellen om een rechtszaak te voorkomen anders moet formuleren. Destijds vroeg hij de gemeente heel onomfloerst: als u betaalt, bent u er vanaf. Misbruik van recht was daardoor indertijd gemakkelijker aan te tonen. Nu vraagt hij dat minder expliciet. Maar wij denken dat er nog steeds aantoonbaar sprake is van misbruik van recht.’

Rookgordijn

Volgens Voorbach voert de VNG “misbruik van recht” aan om het onderwerp inbreuk op privacy in een VNG-forum weg te houden uit het publieke debat. ‘De VNG trekt dat rookgordijn op om niet aan hun verplichtingen te hoeven voldoen. Hij wijst erop dat het onrechtmatig verspreiden van persoonsgegevens grote gevolgen kan hebben voor de burger. ‘Met eén wachtwoord dat op straat komt te liggen kan een karrenvracht aan persoonsgevoelige informatie worden geopenbaard, van legitimatiebewijzen tot bankgegevens en medische informatie.’ Volgens Voorbach maken de verzoekers geen misbruik van recht, maar voeren zij een civiele procedure, waarin alleen tot betaling van proceskosten kan worden veroordeeld.

Trackrecord

Dunnik weet dat die in dit soort procedures 1000 á 1500 euro bedragen. ‘Maar als een organisatie een rechtsprocedure moet voeren, gaat het vaak om veel grotere bedragen die nodig zijn voor de verdediging, en dus zou deze ervoor kunnen kiezen om dan maar die afkoopsom, van zeg 500 euro of een veelvoud daarvan, aan de verzoeker te betalen om ervan af te zijn.’ Als de rechter nu oordeelt dat het om misbruik van recht gaat, kan dat gemeenten helpen bij nieuwe procedures over het inzageverzoek. Dit vanwege zijn “trackrecord”, aldus Dunnik. Voorbach wijst erop dat zijn cliënten geen financieel belang hebben bij deze procedure en zelf al betalen voor rechtsbijstand en proceskosten. ‘Maar als duidelijk is welke gemeenten via het VNG-forum onjuiste mededelingen hebben gedaan of legitimatiebewijzen hebben verspreid, dan vragen we schadevergoeding.’ Ook sluit hij niet uit dat de verzoekers een inzageverzoek bij gemeenten gaan doen, als de VNG weigert om openheid van zaken te geven.

De uitspraak van de rechter wordt binnen zes weken verwacht.