Ambtelijke fusies onder de loep

Bij opnieuw vijf gemeenten is definitief besloten om tot ambtelijke fusie over te gaan. Per 1 januari is die fusie in Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Gilze en Rijen een feit. Ook in Maasdriel en Zaltbommel is de kogel door de kerk. Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) laat een onderzoek doen naar de effecten van ambtelijke fusies op de participerende autonome gemeenten. Dat moet leiden tot een algemeen beeld over het functioneren en presteren van ambtelijke fusies in de praktijk.

Gemeenschappelijke regeling

Voor de ambtelijke fusie in Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Gilze en Rijen is de bedrijfsvoeringsorganisatie ABG opgericht. De juridische vorm van de ABG wordt een gemeenschappelijke regeling (GR), zo hebben de drie colleges deze week besloten. Belangrijke argumenten voor de samenwerking in de Bommelerwaard (Maasdriel en Zaltbommel) zijn verbetering van de kwaliteit van dienstverlening en vermindering van de kwetsbaarheid van de organisaties.

'Dood in de pot'

De afgelopen weken hebben veel gemeenten besloten tot een ambtelijke fusie. Dit construct kent zowel voor- als tegenstanders. De criticasters zien het niet alleen als een manier om aan een bestuurlijke fusie (herindeling) te ontkomen, zoals hoogleraar staatsrecht/decentraal bestuur aan de RUG Hans Engels. Hij noemt de hausse aan ambtelijke fusies ‘de dood in de pot voor daadwerkelijk democratisch en autonoom lokaal bestuur’. Een financieel medewerker van het ambtelijk samenwerkingsverband Dinkelland en Tubbergen (sinds 2013) stelt dat het grote voordelen biedt. Nadeel is volgens hem wel dat dat de btw over de loonkosten van de nieuwe ambtelijke organisatie, die de loonkosten met btw doorfactureert aan de samenwerkende gemeenten, via het btw-compensatiefonfs (BCF) niet helemaal kan worden gecompenseerd. ‘Dit leidt echt tot een fors nadeel’, aldus deze ambtenaar. Voor dit fiscale aspect is volgens hem geen oplossing. In Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk is men zeer tevreden over de ambtelijke fusie die per 1 januari 2014 van kracht werd.

Motieven en doelen

Op verzoek van Plasterk gaat SeinstravandeLaar onderzoek doen naar het functioneren van ambtelijke samenwerkingsverbanden. Het onderzoek gaat onder meer in op de hoofdmotieven en doelen van gemeenten om ambtelijk te fuseren. Ook de aansturingsmogelijkheden van ambtelijke fusieorganisaties worden in beeld gebracht.