Aanpak drugscriminaliteit vergt lange adem

Een nieuw boek brengt voor het eerst de drugseconomie van Noord-Brabant in kaart. Hele wijken of dorpen werken eraan mee. De omzet loopt naar schatting in de miljarden. ‘Dit probleem verdient een stevige plek in het regeerakkoord.’

Omvang onderschat
‘We hebben de omvang zwaar onderschat. Pas in Tilburg zag ik hoe groot het probleem is’, zegt de Tilburgse burgemeester Peter Noordanus, voorzitter van de Taskforce Brabant Zeeland. ‘Het boek laat dat ook duidelijk zien.’ Dat boek is het pas verschenen De achterkant van Nederland van hoogleraar bestuurskunde Pieter Tops en journalist Jan Tromp. Ze schetsen een ontluisterend beeld van Brabantse volkswijken als de ­Tilburgse Vogeltjesbuurt, waar Turkse vrouwen wiettoppen afknippen en jonge jongens als grote bazen in hun Mercedes rondrijden.

Hardnekkig probleem
Maar drugscriminelen worden niet de baas in Brabant, volgens het ministerie van Veiligheid en Justitie dat de komende jaren maximaal 15 miljoen uittrekt voor bestrijding van de georganiseerde misdaad. Een van de laatste daden van minister Van der Steur was dat hij woensdag aan de Kamer schreef dat hij nog 1 miljoen extra uittrekt voor de aanpak van de georganiseerde criminaliteit in Zuid-Nederland. Het is volgens hem nog niet genoeg om het hardnekkige probleem aan te pakken. Er is een toekomstagenda opgesteld voor een integrale bestrijding van de criminaliteit en ook gemeenten, het onderwijs en de zorgsector zouden eerder signalen van criminele carrières moeten oppakken.

Vermogen over de grens
In 2015 vroegen Noordanus en zijn collega-regioburgemeesters om 50 miljoen te investeren in het afpakken van het vermogen van criminelen. Dat weigerde het kabinet toen. Uit een proefschrift van Edwin Kruisbergen bleek onlangs dat de schatkist vorig jaar nog maar een vijfde van de door het Openbaar Ministerie geëiste bedragen (in totaal 62 miljoen euro) heeft ontvangen: 11,3 miljoen euro. Volgens hem is dat geld weg of weten criminelen hun vermogen goed te verbergen. Bijvoorbeeld in het buitenland, net over de grens.

Transgenerationeel
In België is nog geen geïntegreerde aanpak van drugscriminelen, zoals in Nederland, aldus Hans Nelen, hoogleraar criminologie aan de Maastricht University. Nederland was jarenlang laks in de bestrijding van hennephandel, zeker in de grensstreek werd behoorlijk weggekeken. Het was een klein kunstje voor criminelen om zich een paar kilometer te verplaatsen. ‘De grensstreek is van oudsher een broeinest van criminele activiteiten. Het werkt in het zuiden transgenerationeel: grootvader deed boter en sigaretten, kleinzoon nu de hennephandel. Schengen heeft het nog gemakkelijker gemaakt illegaal te handelen. De grensoverschrijdende aanpak is nog onvoldoende om criminele activiteiten tegen te gaan.’

Waterbedeffect
In zijn nieuwjaarstoespraak uitte Clemens Cornielje, Commissaris van de Koning in Gelderland, zijn zorgen over de beïnvloeding van de plaatselijke politiek door criminelen. Uit een daaropvolgende enquête van Omroep Gelderland bleek afgelopen donderdag dat burgemeesters daar erg alert op zijn. Burgemeester Marianne Schuurmans van Lingewaard sprak over een waterbedeffect: door de strengere handhaving in Brabant en Limburg verhuizen criminelen naar de randen van Gelderland.

Regulering wietteelt
De regulering van wietteelt haalt de criminelen uit die keten, waardoor een gesloten coffeeshopketen ontstaat, aldus D66-Kamerlid en indiener van deze initiatiefwet Vera Bergkamp: ‘Zowel telers als coffeeshophouders moeten zich dan houden aan het gedoogbesluit. Nu moeten coffeeshophouders wel met criminelen handelen en daar is die verweving tussen onder- en bovenwereld ontstaan. We verwachten dat het minder wordt en doen het geleidelijk: de wet voorziet in een overgangstermijn.’ Ze verwacht dat de Tweede Kamer het voorstel voor de verkiezingen behandeld.

Maatschappelijke coalities
PvdA-burgemeester Noordanus, voorstander van gecontroleerde wietteelt, heeft niet de illusie dat deze wet ook het probleem van ondermijning van de rechtsstaat oplost. Hij zet in op het vormen van maatschappelijke coalities en het werken vanuit één overheid: een integrale aanpak, beter en steviger inzetten op afpakken van crimineel vermogen en dat gebruiken voor uitbreiding, en slagvaardiger opereren. Maatschappelijke partijen moeten inzien dat ze lijden onder de uitingen van criminelen, zoals op bedrijventerreinen. ‘We moeten coalities bouwen en groepen in de samenleving laten zien dat de aanpak in hun belang is. Ik hoop dat het boek politiek Den Haag wakker schudt. Dit probleem verdient een stevige plek in het regeerakkoord.’

Lees meer over de aanpak van drugscriminaliteit in Binnenlands Bestuur nr. 2 van deze week (inlog)