Helft Nederlanders pleit voor stop op fossiele investeringen

Eind november 2023 kondigde Milieudefensie aan een rechtszaak aan te zullen spannen tegen een grote financiële instelling. Milieudefensie liet nog niet weten om welke instelling het gaat. De milieuorganisatie spant de zaak aan omdat het bedrijf in kwestie investeert in fossiele energie en op die manier bijdraagt aan de wereldwijde CO2-uitstoot. Milieudefensie wil dat dit bedrijf zich ook houdt aan het Klimaatakkoord van Parijs (doel: 55 procent minder uitstoot in 2030) en probeert dit via de rechter af te dwingen.

Om het draagvlak te meten voor dit soort rechtszaken, en de verduurzaming van (financiële) bedrijven in algemene zin, voerde I&O Research in opdracht van Milieudefensie een opinieonderzoek uit. Dit onderzoek – onder 2.952 Nederlanders van 18 jaar en ouder – liep van 8 tot 11 december, dus kort na de Tweede Kamerverkiezingen 22 november.

Op 19 januari, ruim een maand na de dataverzameling, maakte Milieudefensie bekend dat de rechtszaak tegen ING wordt aangespannen. De respondenten en betrokken onderzoekers waren hier dus niet van op de hoogte. Het is mogelijk dat de uitkomsten zouden verschillen als respondenten wel waren geïnformeerd over welke financiële instelling het gaat.

Ruim zes op tien maken zich zorgen over klimaatverandering

Bijna twee op drie Nederlanders (63%) maken zich veel of enige zorgen over klimaatverandering. Ruim een derde (35%) zegt zich geen of niet zoveel zorgen te maken. Ten opzichte van april 2022 zien we dat het percentage dat zich zorgen maakt is gedaald met negen procentpunt (toen dus 72%). Deze daling vindt plaats bij iedere leeftijdsgroep, maar het sterkst bij jongvolwassenen. In april 2022 maakte 79 procent van deze leeftijdsgroep zich zorgen om klimaatverandering, nu is dat 60 procent.

Driekwart: beter milieu begint bij grote vervuilende bedrijven

De ene helft van de steekproef werd gevraagd in welke mate zij het eens of oneens zijn met de stelling een beter milieu begint bij jezelf, de andere helft kreeg de stelling een beter milieu begint bij grote vervuilende bedrijven voorgelegd. De eerste stelling kan op instemming rekenen van 62 procent. Driekwart (75%) vindt dat het aan grote bedrijven is om hun uitstoot te verminderen. Iedere kiezersgroep, behalve VVD’ers, wijst vaker naar bedrijven dan naar zichzelf. Jongeren zien het duidelijk minder vaak als eigen verantwoordelijkheid dan anderen, terwijl ze de verantwoordelijkheid ongeveer even veel bij grote bedrijven leggen.

Animo voor strengere klimaatmaatregelen voor vervuilende bedrijven

De meeste Nederlanders (60%) zijn van mening dat het nieuwe kabinet met veel strengere regels voor vervuilende bedrijven moet komen.

Onder kiezers van drie van de vier coalitiepartijen die nu in de formatiefase zijn is minder steun dan gemiddeld (VVD 47% eens, 17% oneens), BBB (45% eens, 19% oneens) en PVV (44% eens, 21% oneens). NSC-kiezers zijn juist bovengemiddeld vaak voor strengere regels (70% eens, 6% oneens).

Helft pleit voor stoppen met fossiele investeringen, een derde voor investeringsvrijheid

De helft (48%) van de Nederlanders vindt dat financiële instellingen zo snel mogelijk moeten stoppen met investeringen in fossiele energie. Achttien procent is het hiermee oneens. Kiezers van linkse en progressieve partijen zijn het vaker dan gemiddeld eens met de stelling (Partij voor de Dieren 84%, GroenLinks-PvdA 83%, D66 78%, SP 69%).

Drie op tien (30%) Nederlanders vinden juist dat financiële instellingen zoals banken, verzekeraars en pensioenfondsen zelf mogen weten waar ze in investeren. Vooral rechtse kiezers vinden dit relatief vaak (VVD 50%, PVV 38%). Dat geldt ook voor Nederlanders die meer dan twee keer modaal verdienen (44%) en ondernemers met personeel (45%).   

Eis Milieudefensie t.a.v. financiële instelling krijgt steun van nipte meerderheid

Om de steun voor een dergelijke rechtszaak te meten legden we respondenten de volgende tekst voor:

Onlangs kondigde een Nederlandse milieuorganisatie aan een rechtszaak aan te spannen tegen een groot bedrijf uit de financiële sector. Deze milieuorganisatie spant de rechtszaak aan omdat dit bedrijf investeert in fossiele energie en daarmee een bijdrage levert aan de wereldwijde CO2-uitstoot. De milieuorganisatie wil dat dit bedrijf zich ook houdt aan het Klimaatakkoord van Parijs. Dat betekent dat het bedrijf in 2030 minstens 55 procent minder CO2 moet uitstoten.

Omdat Milieudefensie nog niet bekend heeft gemaakt welke instelling ze voor de rechter dagen is dit de respondenten ook niet verteld.

Een nipte meerderheid (54%) kan zich vinden in de eis, terwijl 17 procent het er niet mee eens is. Het zou kunnen dat deze verhoudingen anders zouden liggen als respondenten meer informatie was gegeven over de financiële instelling in kwestie.

Voorstanders vinden dat ook bedrijven steentje moeten bijdragen

Aan degenen met een mening over de eis (zowel de voor- als tegenstanders dus) vroegen we om hun mening te motiveren. Voorstanders (54%) vinden het rechtvaardig dat bedrijven ook hun steentje bijdragen aan de verduurzaming. Ze zijn van mening dat de rekening nu te veel bij de burger wordt gelegd en vrezen dat er anders niets terecht komt van de aanpak van klimaatverandering. Als we écht wat willen veranderen moeten bedrijven zich aanpassen, zegt men.

Als grote vervuiler moeten zij ook het meeste ervoor doen en niet zoals nu dat de burger de meeste lasten moet opbrengen.

Tegenstanders vrezen voor economische schade

Tegenstanders (17% van allen) gebruiken verschillende argumenten om hun weerstand te motiveren. De meeste geven economische argumenten. Gedwongen verduurzaming voor bedrijven zal de economie schaden en de prijs zal bovendien worden betaald door de burger middels hogere prijzen. Anderen vinden uit principiële overwegingen dat een rechter zich niet over dergelijke zaken moet uitspreken (de politiek zou in plaats daarvan met bindende wetgeving moeten komen). Ook stellen tegenstanders dat financiële instellingen niet direct verantwoordelijk zijn voor Co2-uitstoot van de bedrijven waar zij in investeren en daarom niet veroordeeld zouden moeten worden. Tot slot is er een kleine groep die klimaatmaatregelen sowieso onzinnig vindt.

De financiële instellingen doen niets strafbaars. Er zijn veel legale dingen slecht. Eerst verbieden dan kan je het pas aanpakken.

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van vrijdagmiddag 8 december tot maandagochtend 11 december. In totaal werkten 2.952 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De steekproef is grotendeels getrokken in het I&O Research Panel. 102 respondenten met een niet-westerse achtergrond deden mee via Panelclix.

Weging en marges

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent is er sprake van een foutmarge van plus of min 2,2 procent.