Spanning op arbeidsmarkt raakt gemeenten

Het aantal banen groeit hard. Het betreft de sterkste groei sinds 2007. En ja, alle krimpvoornemens van het kabinet ten spijt, ook in het openbaar bestuur komen er nieuwe banen bij. ‘Over één of twee jaar raakt het de overheid pas echt.’

De laatste drie kwartalen kwamen er in Nederland telkens meer dan 50.000 banen bij. Uit het overzicht blijkt dat ook in het openbaar bestuur sprake is van banengroei. Vergeleken met het eerste kwartaal van dit jaar, kwamen er in het tweede kwartaal er in die sector opnieuw vierhonderd banen bij.

Vacaturegraad
Het oplopend aantal vacatures leidt ertoe dat de vacaturegraad, het aantal vacatures per duizend banen van werknemers, stijgt. Medio 2017 waren dat er 26 op de duizend, tegen 20 op de duizend een jaar eerder. De verschillen in de ontwikkeling van de vraag per sector zijn echter groot. Het UWV constateert dat de vacaturegraad in de sector bouwnijverheid het sterkst toeneemt: 113 procent tussen het eerste kwartaal 2015 en het eerste kwartaal 2017. Daarna volgen de sectoren zorg en welzijn en openbaar bestuur met respectievelijk 83 en 64 procent. Gemiddeld over alle sectoren is de vacaturegraad in twee jaar tijd een derde hoger geworden: van 17 naar 24. Bij het openbaar bestuur ging hij in die periode van 11 naar 18.

Projectleiders
Volgens Rennie Hooi, algemeen directeur van Het Publieke Domein, zijn gemeenten nu vooral naarstig op zoek naar nieuwe medewerkers op het terrein van ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling. In het bijzonder gaat het daarbij om afdelingshoofden en project- en programmaleiders. ‘De grootste vraag doet zich voor in de driehoek Amsterdam-Zwolle-Rotterdam. Tijdens de crisisjaren is er in die regio relatief veel op die functies bezuinigd. Dat had er alles mee te maken dat de nieuwbouw stil kwam te liggen en bouwplannen in tijd naar achter werden geschoven. Nu door de economische groei de bouw weer aantrekt, wordt met name in die driehoek fors ingezet op uitbreiding van het aantal ro-ambtenaren’, zegt Hooi.

Probleem is dat die volgens hem niet makkelijk zijn te vinden. Mensen met die gezochte kennis en ervaring zijn er wel, maar de meesten zijn de afgelopen tijd bij commerciële bedrijven terechtgekomen. Die bedrijven waren de gemeenten voor. ‘De gezochte mensen worden schaars’, aldus Hooi.

Concurrentie
Dat is precies de ervaring in de gemeente Schagen. ‘Je kunt wel mensen vinden, maar je wil de goeie mensen’, aldus P&O-adviseur Ian Slats. En dan komt het voor dat je een vacature vaker uit moet zetten. Vooral dus in het ruimtelijk domein. Met name bouwinspecteurs blijken erg lastig te vinden. Ook andere gemeenten in de omgeving hebben daar volgens hem moeite mee. Net als Schagen ondervinden die namelijk redelijk veel concurrentie uit de Randstad, zeg maar op zo’n 45 minuten treinen. ‘Daar wordt nu eenmaal meer geboden qua salaris’, weet hij.

Te voorzien is dat gemeenten, ondanks de talrijke personeelsreductieplannen, net als in andere jaren van hoogconjunctuur last gaan krijgen van de arbeidsmarktkrapte. Deels heeft dat dus te maken met de aantrekkende economie, maar deels ook met de vergrijzing van het ambtenarenapparaat. Becijferd is immers dat in 2018 de uitstroom van de babyboomers zijn piek bereikt in overheidsland.

Verborgen aanbod
Directeur Gerard Evers van Euro-HRM wil de spanning op de arbeidsmarkt graag wat relativeren. ‘Waar geen rekening mee wordt gehouden, is dat de arbeidsmarkt niet robuust, niet van steen is. Deze is namelijk rekbaar. Ik bedoel, het verborgen arbeidsaanbod is behoorlijk groot in Nederland. Je hebt enerzijds veel mensen die meer uren zouden willen werken dan ze nu al doen en je hebt een grote groep – denk aan 55-plussers – die tijdens de crisis ontmoedigd waren om te gaan werken, maar die zich nu weer gaan melden’, zegt hij. Naast de op termijn verwachte afname van de leegloop, wordt de vermeende krapte volgens de oud-hoogleraar bovendien enigszins gedempt door een toename van de productiviteit.

Aantrekkelijke werkgever
Dat neemt niet weg dat de overheid zeker wel problemen kan gaan krijgen om voldoende gekwalificeerde medewerkers te werven. ‘Die spanning manifesteert zich niet binnen nu en een paar weken, maar wel over één of twee jaar. Los van de eventuele uitbreidingsvraag, krijgt de tamelijk vergrijsde overheid de komende jaren te maken met een vervangingsvraag vanwege de uittocht van personeel: mensen gaan weg, het werk blijft liggen. De vraag is dan niet alleen hoe groot de vijver nog is om uit te vissen – ook het bedrijfsleven jaagt op personeel – maar vooral ook hoe sterk je hengel is waarmee je vist. Zeg maar, hoe is het gesteld met je relatieve aantrekkelijkheid als werkgever?’, aldus Gerard Evers. ‘Daar moet je als gemeente op tijd over gaan nadenken.’ 

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 16 van deze week. (inlog)