Inbesteden schoonmaak duur en inefficiënt

De rijksoverheid wil 2500 schoonmakers inlijven. Bij gemeenten zien betrokkenen nog steeds een tegenovergestelde trend: uitbesteden. Want het werk wordt er alleen maar inefficiënt van.

Een enkele gemeente besteedt onder het mom van de Participatiewet de schoonmaak in, maar in het algemeen ziet de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een omgekeerde beweging. Facilitaire taken worden afgestoten. En dat is maar goed ook, vindt Roel Bekker, oud-hoogleraar Arbeidsverhoudingen en voormalig secretaris-generaal. ‘Het aannemen van schoonmakers is een politieke keuze en niet een vanuit de bedrijfsvoering. Het is een slechte ontwikkeling, het werk wordt er alleen maar inefficiënt van.’ Individuele schoonmakers voeren aan dat ze er weer echt bij gaan horen. Ze voelen zich collega’s en ook in de arbeidsvoorwaarden gaan ze er, eenmaal in loondienst, op vooruit. Zo worden ze met hun nieuwe status gewoon doorbetaald bij ziekte, krijgen ze reiskostenvergoeding en meer zekerheid.

Veranderingen
Maar ook voor deze kersverse overheidsmedewerkers staan er veranderingen op stapel, waarschuwt Bekker. ‘Zoals er in het regeerakkoord staat: de ambtenarenstatus wordt genormaliseerd. Het is navrant dat mensen denken dat ze ambtenaar worden, maar dat die status binnenkort wordt opgeheven.’ Het is ook nog niet zo simpel volgens de hoogleraar. ‘Er zitten praktisch gezien haken en ogen aan. Voorlopig wordt er nog niemand bij het rijk in dienst genomen want al die schoonmaakcontracten moeten eerst worden uitgediend.’ Verder heeft het geen zin om zomaar tien schoonmakers in dienst te nemen, is de overtuiging van de hoogleraar. ‘Je moet eerst een behoorlijk volume hebben wil je efficiënt kunnen draaien. Alleen als je met meerdere gemeenten zou samenwerken, zou het een optie kunnen zijn. Dan moet je een soort overheidsschoonmaakbedrijf oprichten, net zoiets als bij de afvalverwerking. In die branche is inmiddels ook weer vaak geprivatiseerd omdat ze met zoveel politieke randvoorwaarden werden geconfronteerd dat de misefficiency er ingebakken zit.’

Ook vakbond FNV Overheid houdt een slag om de arm. ‘Inbesteden lijkt een vooruitgang voor de schoonmakers, maar dat beoordelen we per keer,’ zegt Jet Linssen van FNV Schoonmaak. ‘We willen dat geen enkele schoonmaker er de komende acht jaar op achteruit gaat. Het was nog vrij lastig om dat met de rijksoverheid af te spreken. Met andere opdrachtgevers, zoals gemeenten, die hun schoonmakers weer in dienst willen nemen, willen we best praten. Maar alleen met strakke afspraken ten gunste van de schoonmakers is het mogelijk.’

Social return
Met de Participatiewet en het sociaal akkoord hebben gemeenten net als andere overheidswerkgevers een sociale opgave. Het rijk kiest daarom voor inbesteding van werk. De VNG voelt meer voor social return. Hierbij moeten bedrijven voor werkplekken zorgen, willen ze zaken doen met de gemeente. ‘Dit sluit ook aan bij de praktijk van gemeenten want die doen dit vaak al,’ legt woordvoerder Liane Termaat uit. ‘Elke gemeente maakt zijn eigen afwegingen over uit- en inbesteding van werk. Als gemeenten werkzaamheden uitbesteden, doen ze dat vooral omdat ze denken dat een externe partij dit efficiënter kan.’ Roel Bekker betwijfelt de sociale noodzaak voor het inbesteden van schoonmakers bij de overheid. ‘Het is symboolpolitiek, niet gebaseerd op bedrijfseconomische overwegingen. Ik heb nooit gemerkt dat er op ministeries geen respect zou zijn voor schoonmakers, beveiligers of bijvoorbeeld ICT-personeel wat ook vaak externen zijn. Dat is echt uit de lucht gegrepen. Daar komt bij dat schoonmakers pas actief worden als de ambtenaren niet op kantoor zijn, dat is nu eenmaal de aard van het schoonmaakberoep. Zo vreselijk veel contact is er dus ook niet.’

Hogere kosten
Hij voorziet ook hogere kosten. ‘Als je hoort waar de schoonmakers zich momenteel over beklagen, dan weet je precies waar het gaat knellen. Zo moeten ze bij wijze van spreken in 60 seconden een wc schoonmaken, terwijl daar eigenlijk 10 minuten voor nodig is. Ik ben bang dat de werknemers het idee hebben dat ze bij de overheid er wel 10 minuten over mogen doen. Maar dan ben je wel 10 keer minder efficiënt. De schoonmaak wordt dus veel duurder, dat is onvermijdelijk.’ Zijn advies aan gemeenten: ‘Zorg dat je hele goede contracten sluit met nette schoonmaakbedrijven. Er wordt vaak ten onrechte het beeld opgeroepen dat alle schoomaakbedrijven louche zijn.’