Onderzoeken van de 3 dimensies van rechtmatigheid

Werken aan rechtmatigheid is een goede strategie voor gemeenten om de uitgaven binnen de Wmo en Jeugdwet te beheersen en de kwaliteit van zorg en ondersteuning te borgen.

In ons eerste blog: ‘’Een integrale benadering van rechtmatigheid: de 3 fases’’ hebben we beschreven dat bij het werken aan rechtmatigheid, een integrale benadering van groot belang is. In dit blog richten we ons op het onderzoeken van de dimensies van rechtmatigheid en veelvoorkomende valkuilen.

 

Valkuilen

Veel gemeenten lopen vast bij het onderzoeken van rechtmatigheid. Belangrijke oorzaken daarvan zijn:

• Een te gehaast of onzorgvuldig onderzoek doen;
• Een te gestuurd onderzoek doen, waarbij je je laat leiden door de (vermeende) verdenking of conclusie;
• Onvoldoende onderscheid maken tussen risico’s en feiten;
• Een te beperkt onderzoek doen, door bijvoorbeeld alleen aandacht aan (gedeeltelijke) financiële rechtmatigheid te schenken of door slechts 1 afdeling (bijvoorbeeld contractmanagement) te betrekken.

 

Deze valkuilen hangen vaak samen met een gebrek aan ervaring, expertise en/of middelen, waardoor te gemakkelijke routes gekozen worden op basis van simplificaties of denkfouten. Voorbeelden daarvan zijn:

• In een formele controle voldoen aan een beschikking gelijk stellen met financiële rechtmatigheid;
• Een accountsverklaring gelijk stellen met financiële rechtmatigheid;
• Financiële rechtmatigheid gelijk stellen met rechtmatigheid.

 

De 3 dimensies

Het is mogelijk het risico op vastlopen van een onderzoek naar rechtmatigheid te verkleinen door bewust om te gaan met 3 verschillende dimensies van rechtmatigheid. Namelijk:

1. Financiële rechtmatigheid;
2. Rechtmatigheid in de zin van gepaste ondersteuning (kwaliteitsuitkomsten);
3. Rechtmatigheid in de zin van professioneel verantwoord handelen (kwaliteitshandelen).

 

Dimensie 1: Financiële rechtmatigheid

De eerste dimensie van rechtmatigheid betreft financiële rechtmatigheid. Dit omvat tenminste:

• Het recht van de aanbieder om betreffende product te declareren (Overeenkomst);
• Het declareren binnen de maximale grenzen van de beschikking (op cliëntniveau);
• Het feitelijk hebben geleverd van het gedeclareerde (op cliëntniveau).

 

Vaak wordt de feitelijke levering op cliëntniveau bij formele controles niet volledig getoetst en vraagt de accountant van de gemeente om de feitelijke levering steekproefsgewijs te toetsen. Desondanks wordt vaak gesteld dat er sprake zou zijn van financiële rechtmatigheid, terwijl dat feitelijk slechts deels is onderzocht. Daarbij worden beschikkingen (te) ruim afgegeven, vanuit onzekerheid over wat echt nodig is en om rompslomp met nieuwe beschikkingen te voorkomen. Gemiddeld genomen is de werkelijk financieel rechtmatige waarde daarom lager dan de beschikte waarde.

 

Dimensie 2: Rechtmatigheid in de zin van gepaste zorg of ondersteuning

De tweede dimensie van rechtmatigheid betreft rechtmatigheid in de zin van gepaste zorg of ondersteuning. In de Wmo of Jeugdwet staat namelijk beschreven dat zorg of ondersteuning moet voldoen aan (tenminste) 3 criteria:

1. Was er sprake van voldoende noodzaak tot inzetten van de gedeclareerde voorziening?
2. Was er sprake van voldoende te verwachten of gerealiseerde kwaliteitsuitkomsten (effectiviteit, doelmatigheid, veiligheid en cliëntgerichtheid)?
3. Was er sprake van een relevante bijdrage aan de hogere doelen van betreffende wet?

                   i.  gezond en veilig opgroeien en zich ontwikkelen in de Jeugdwet;

                   ii. zelfredzaamheid en participatie in de Wmo.

 

Dimensie 3: Rechtmatigheid in de zin van professioneel verantwoord handelen

Daarbij worden er in de Wmo en Jeugdwet (en eventueel ook in bijbehorende regelgeving en/of in een Overeenkomst) minimale eisen gesteld aan de inzet en het handelen van professionals. Bijvoorbeeld door: eisen te stellen aan de kwalificaties, feitelijke betrokkenheid, verantwoorde werktoedeling, indicatiestelling, hulpverleningsplan, evaluaties, en werken conform de stand van wetenschap en praktijk. Daarom omvat rechtmatigheid ook rechtmatigheid in de zin van professioneel verantwoord handelen.

 

Bij het beoordelen van rechtmatigheid in de zin van professioneel verantwoord handelen kunnen bijvoorbeeld de volgende vragen worden gesteld:

• Was er sprake van verantwoorde betrokkenheid van de regie voerende professional?
• Was er sprake van verantwoorde werktoedeling?
• Was er sprake van een zorgvuldige intake en indicatiestelling in de intakefase van het traject?
• Werd er steeds gehandeld op basis van een op schrift gesteld, met cliënt (en/of ouders) overeengekomen hulpverleningsplan?
• Was er sprake van gepaste communicatie naar en afstemming met andere betrokkenen (zoals bijvoorbeeld: consulent of verwijzer)?

 

Voorkom vastlopen in het onderzoeken van rechtmatigheid door niet alleen de financiële rechtmatigheid te onderzoeken, maar ook rechtmatigheid in de zin van gepaste zorg of ondersteuning en professioneel en verantwoord handelen. Want in hoeverre onderzoekt uw gemeente alle drie de dimensies van rechtmatigheid?

 

Wat kunnen wij voor u betekenen?

Brainstormt u graag eens met een Zorg-Lokaal expert op het gebied van rechtmatigheidsonderzoek? Vraag dan hier een vrijblijvend gesprek aan. Of wilt u meer informatie over trainingen rondom rechtmatigheid van onze expertpartner Triple A Academy? Klik dan hier voor de training ‘Zorgvuldig onderzoek naar aanbieders’, klik hier voor de training ‘Zorgvuldig onderzoek naar cliënten’ en hier voor de training ‘C-DATE’.

 

Passende aandacht voor rechtmatigheid in elke van de 3 genoemde dimensies kan een grote bijdrage leveren aan het verbeteren van de kwaliteit en het verlagen van kosten van Wmo- en Jeugdwet voorzieningen. In een volgend blog komen wij terug op 3 juridische kaders van rechtmatigheid. Volg ons en blijf op de hoogte!

Lees ook deze blogs over rechtmatigheid:

Huidige praktijk in sturen op rechtmatigheid

Een integrale benadering van rechtmatigheid: de 3 fases

Rechtmatigheidsverantwoording 2021 gewijzigd

Rechtmatigheid als ingang voor transformatie