Bijstand zonder verblijfsdocument? Chavez-Vilchez maakt het mogelijk!

Wat houdt het Chavez-Vilchez-arrest in en moet u echt bijstand verlenen als er geen verblijfsdocument is? Juridisch adviseur Hanneke Willemsen geeft antwoord op deze vraag.

Het begon met Zambrano

Eerst was er het Zambrano-arrest. Het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) deed op 8 maart 2011 een belangrijke uitspraak over het ‘effectieve genot’ van ‘Unieburgertjes’: de minderjarige kinderen met de Belgische nationaliteit van de familie Zambrano. Meneer en mevrouw Zambrano waren zelf geen burger van de Europese Unie. Maar hun kinderen, die in België zijn geboren, wel.

 

Artikel 20 VW EU en het ‘effectieve genot’

Beide arresten zijn een nadere uitleg van artikel 20 van het ‘Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie’ (VW EU). In de arresten van Zambrano en Chavez-Vilchez gaat het erom dat in dit artikel o.a. wordt gesteld dat een burger van de Unie vrij mag verblijven in de Unie. Voor minderjarigen geldt dat dit recht alleen met een ouder kan worden uitgeoefend: het effectieve genot.

 

Dus de derdelander mag ook bij de minderjarige burger van de Unie blijven?

Na Zambrano in Nederland (nog) niet. Het arrest van Zambrano werd strikt uitgelegd. In de praktijk was één van de ouders vaak wel Unieburger en dan werd naar die ouder verwezen om voor het kind te zorgen. Ook als deze ouder eigenlijk niet in beeld was of de verzorging niet op zich nam. De ‘derdelander’ (de ouder die géén burger van de Unie was) kon dan alsnog het verblijfsrecht ontzegd worden.

 

Wat is het Chavez-Vilchez-arrest?

In het Chavez-Vilchez-arrest werd het belang van het kind vooropgesteld: in feite wordt gesteld dat het kind recht heeft op omgang met beide ouders. Als aan de ‘derdeland-ouder’ (meestal de moeder) geen verblijfsrecht wordt toegekend, komt het erop neer dat het kind gedwongen wordt het grondgebied van de Unie te verlaten. En dan kan het kind zijn of haar burgerschapsrechten dus niet uitoefenen. Als er een afhankelijkheidsrelatie is tussen de derdelander en het kind van de Unie, heeft de derdelander recht op een afgeleid verblijfsrecht. En dit recht is declaratoir…

 

Declaratoir verblijfsrecht, wat is dat dan?

Dat wil zeggen dat het recht wordt erkend. Het wordt niet toegekend, het wás er al, op basis van het arrest. Dus, een echte beslissing hoeft niet te worden afgewacht… Daarom kunt u zonder de verblijfsvergunning af te wachten bijstand verstrekken aan een alleenstaande derdelander met een minderjarig kind dat de Nederlandse nationaliteit heeft. Dat betekent wel dat u de toets zelf moet uitvoeren en natuurlijk is het beter voor de interne en externe (accountant)controle om wel gewoon op basis van de verblijfsvergunning te beslissen. Maar er kunnen zich schrijnende situaties voordoen waarin u, in het belang van de minderjarige, de 6 maanden beslistermijn die de IND heeft niet af wilt wachten.

Dat het beleid van de IND na het Chavez-Vilchez-arrest gewijzigd is, blijkt ook wel uit de cijfers van de IND over 2018: het aantal toekenningen is toegenomen tot 96% van de aanvragen.

 

Hoe neemt u het besluit?

U kijkt naar de afhankelijkheidsrelatie tussen de derdeland-ouder en het kind. U kijkt naar de leeftijd van het kind, zijn lichamelijke en emotionele ontwikkeling. Ook het risico op een verstoring van het evenwicht van het kind wanneer het van de ouder zou worden gescheiden neemt u mee in uw beslissing. Dit is waar de IND naar kijkt (zie Analyse Chavez-Vilchez, november 2018). Maar op het moment dat u een alleenstaande vader of moeder voor zich heeft die als alleenstaande ouder een beroep op bijstand doet, is dit al wel duidelijk.

Als er acute nood is, kunt u dus, in afwachting van de te verstrekken verblijfsvergunning, bijstand verstrekken naar de norm van een alleenstaande ouder. Desnoods via het BSN-nummer van het kind. Natuurlijk checkt u of de ‘Aanvraag Toetsing aan het EU-recht (bewijs van rechtmatig verblijf)’ is gedaan. U kunt ook een verzoek bij de IND indienen om na te gaan of een aanvraag openstaat óf dat er aanspraak zou zijn op een verblijfsvergunning op het moment dat de ouder de aanvraag indient bij de IND. En u legt de aanvrager de verplichting op om een kopie van het document in te leveren na ontvangst.

Het belang van het kind weegt altijd zwaarder dan dat van de gemeente, mocht achteraf blijken dat de alleenstaande ouder toch geen verblijfsvergunning krijgt (ECLI:NL:CRVB:2017:2423). En gelet op het toekenningspercentage is dat risico zeer klein.

---

Wilt u meer leren over vreemdelingen en de Participatiewet?

Meld u dan nu aan voor deze training op 14 november 2019.