Stelselwijziging jeugdzorg geen gelopen race

De handen gaan in de Tweede Kamer nog niet op elkaar voor de stelselwijziging jeugdzorg. Vooral de verplichting voor gemeenten om meer te gaan samenwerken via gemeenschappelijke regelingen (Wgr) is voor regeringspartijen D66 en ChristenUnie een doorn in het oog. De VVD ziet niet in dat de stelselwijziging de oplossing voor de problemen in de jeugdzorg zijn. Het CDA kan er wel mee instemmen.

Nieuwe wet

Ook bij enkele oppositiepartijen leven er vragen over nut en noodzaak van een stelselwijziging. Dat is dinsdag duidelijk geworden tijdens het Algemeen Overleg van de Kamer met de ministers Hugo de Jonge (VWS) en Sander Dekker (Rechtsbescherming). De Jonge hoopt dat het wetsvoorstel tot wijziging van de Jeugdwet na de zomer in consultatie te brengen. Hij wil de wet nog als demissionair minister verdedigen. De nieuwe wet zal niet voor 2023 van kracht worden. In de nieuwe wet willen de ministers onder meer gemeenten verplichten specialistische jeugdzorg regionaal te regelen, via een Wet gemeenschappelijke regeling (Wgr). Gemeenten vinden dat veel te vergaand, en daarbij vinden zij een aantal partijen aan hun zijde.

Forse ingreep

De verplichting tot een Wgr is een ‘forse ingreep’, stelde Joël Voordewind (ChristenUnie). ‘Geef gemeenten de ruimte, ze zijn geen uitvoeringsorganisatie van het rijk.’ Er moet maatwerk worden geleverd. In gemeenten en regio’s waar het niet goed gaat, moet de verplichting tot regionale samenwerking via een Wgr worden opgelegd, maar ‘Den Haag’ moet zich niet bemoeien met gemeenten en regio’s waar het goed gaat, vindt Voordewind. Ook D66 heeft grote bezwaren tegen die Wgr-verplichting. ‘De minister moet ingrijpen daar waar het mis gaat, in plaats van alle gemeenten de verplichting op te leggen’, stelde Rens Raemakers (D66). D66 en SP hebben daarnaast moeite met het gebrek aan democratische legitimatie van regionale samenwerkingsverbanden.

Meer samenwerking nodig

De Jonge houdt echter vast aan zijn plannen tot stelselherziening en verplichte regionale samenwerking. ‘We hebben meer regie en meer samenwerking nodig’, aldus De Jonge. ‘Na vijf jaar decentralisatie kunnen we concluderen dat het niet vanzelf goedkomt. We moeten het jeugdzorgstelsel van betere waarborgen voorzien.’ Hij wil het liefst toe naar minder jeugdzorgregio’s. Er zijn er nu 42. De schaal waarop de 25 GGD-regio’s opereren, noemde hij ‘een goede schaal’.  

Financiële nood

De ChristenUnie en de SP pleitten voor structureel extra geld voor gemeenten voor de jeugdzorg. ‘De financiële nood van gemeenten is niet meer vol te houden. De tekorten laten zien dat er structureel geld bij moet’, aldus Voordewind (CU). Minister De Jonge herhaalde dat er nu een verdiepend onderzoek naar de tekorten wordt uitgevoerd, op basis waarvan een volgend kabinet kan besluiten om al dan niet structureel extra geld voor gemeenten vrij te maken. Dat onderzoek moet er eind van het jaar liggen. Tot die tijd moeten gemeenten het doen met de miljard euro die, verspreid over drie jaar, incidenteel voor gemeenten beschikbaar is gesteld. Het CDA vindt het nog steeds frustrerend dat uit onderzoek niet duidelijk is geworden waaraan gemeenten al hun jeugdzorggeld besteden. ‘Het is toch erg dat we niet weten waar het jeugdzorggeld naartoe gaat’, aldus René Peters. De Jonge wil nog een poging wagen om dat beter in beeld te krijgen, op basis van cijfers in een aantal gemeenten. Hij informeert de Kamer op korte termijn hoe dat aanvullende onderzoek eruit komt te zien.   

Omzetgarantie

Diverse fracties − waaronder ChristenUnie, PvdA en SP − vinden dat gemeenten ook na 1 juli jeugdzorgaanbieders een omzetgarantie moeten geven. Die regeling zou in hun ogen tot eind van het jaar van kracht moeten blijven. Daar hadden de jeugdzorgbranches voor gepleit. Minister De Jonge wil daar niet aan en vindt het ook niet meer nodig. ‘Je moet wel een prikkel inbouwen opdat de zorg weer op gang komt.’ Wel kunnen gemeenten eventueel met individuele aanbieders maatregelen treffen.

Waarschijnlijk wordt volgende week donderdag, net voor het Kamerreces, een plenair Kamerdebat over de jeugdzorg gehouden. Een aantal fracties heeft aangekondigd moties in te willen dienen.