Huishoudelijke hulp blijft budgetslurper

Opnieuw hebben vorig jaar meer inwoners bij hun gemeente aangeklopt voor een Wmo-voorziening dan in 2019. Vooral de vraag naar huishoudelijke hulp blijft stijgen; in 2020 met 13 procent. Met name mensen met midden- en hogere inkomens doen via de gemeente een beroep op deze hulp.

209 miljoen meer

De totale Wmo-uitgaven voor gemeenten lagen vorig jaar 5,5 procent hoger dan in 2019, toen sprake was van een stijging van 10,9 procent ten opzichte van 2018. Per saldo hebben gemeenten vorig jaar 209 miljoen euro meer uitgegeven aan de Wmo dan in 2019. Hulp bij het huishouden is de grootste veroorzaker van de stijgende kosten: daar waren gemeenten 187 miljoen van de 209 miljoen euro budgetstijging aan kwijt. Er hebben zich vorig jaar ruim 52.000 nieuwe cliënten bij het Wmo-loket van de gemeente gemeld; een stijging van 4,6 procent ten opzichte van 2019.

Wmo-abonnementstarief

Het Wmo-abonnementstarief is ‘zeer waarschijnlijk’ een belangrijke oorzaak van de uitgavestijging, stellen onderzoekers in de derde monitor Wmo-abonnementstarief (over 2020). De monitor is maandag door minister De Jonge (VWS) naar de Kamer gestuurd. Het Wmo-abonnementstarief – de inkomensonafhankelijke eigen bijdrage – is in 2019 voor Wmo-maatwerkvoorzieningen en in 2020 voor algemene Wmo-voorzieningen ingevoerd en bedraagt maximaal 19 euro per maand.

Middeninkomens

De toename van het aantal cliënten voor hulp bij het huishouden is vooral zichtbaar bij middeninkomens, stellen de onderzoekers. Mensen die tussen de 20.000 en 40.000 euro verdienen, nemen 64 procent van de totale stijging voor hun rekening. De overige 36 procent komt op het conto van mensen met een inkomen van 40.000 euro of meer. ‘De stijging van het aantal cliënten doet zich vooral daar voor waar het financiële ‘voordeel’ van de invoering van het abonnementstarief voor de cliënt het grootst is en daar waar particuliere alternatieven bestaan voor cliënten (vooral hulp bij het huishouden) en cliënten dus een bepaalde mate van keuzevrijheid hebben’, aldus de onderzoekers in de monitor.

100 miljoen misgelopen

Hulpmiddelen en diensten zorgden in 2020 voor een uitgavestijging van 22 miljoen euro. Bij onder meer begeleiding, dagbesteding en persoonlijke verzorging zien de onderzoekers geen effect van het abonnementstarief. Naast de stijgende kosten zijn gemeenten 100 miljoen euro misgelopen aan eigen bijdragen (gederfde inkomsten). De kosten van het Wmo-abonnementstarief over 2020 komen daarmee uit op zo’n 309 miljoen, zo hebben de onderzoekers berekend. De cijfers geven mogelijk een vertekend beeld, tekenen zij aan. Vanwege corona zijn de uitgaven over 2020 waarschijnlijk lager dan in een ‘normale’ situatie het geval zou zijn geweest.

Geen extra compensatie

Gemeenten krijgen geen extra compensatie voor de stijging over 2020, omdat zij al voldoende worden gecompenseerd, stelt De Jonge in een brief aan de Kamer. De kosten over 2020 liggen in lijn met de raming die bij de totstandkoming van het regeerakkoord is opgesteld, stelt de minister. De totale kosten voor het abonnementstarief werden in 2017 becijferd op 290 miljoen euro structureel. Omgerekend naar het prijspeil 2020 gaat het om zo’n 310 miljoen euro. Voor dit jaar lijkt de minister wat toeschietelijker. Omdat de extra toestroom zich naar verwachting ook dit jaar zal voortzetten en daarmee de kosten boven de raming uit 2017 uit zullen komen, zijn ‘aanvullende maatregelen’ nodig, aldus De Jonge in zijn Kamerbrief. Het gaat om zowel financiële als inhoudelijke maatregelen die momenteel door VWS en gemeentekoepel VNG worden uitgewerkt. Het is echter aan een nieuw kabinet om een definitief besluit te nemen over de voorstellen.