‘Hardheden’ Participatiewet worden opgespoord
Staatssecretaris Bas van ’t Wout (SZW, VVD) gaat inventariseren welke regelgeving in de Participatiewet, waaronder de aanpak van (vermeende) bijstandsfraude, in de praktijk te hard uitpakt. Dat gebeurt in lijn met de kabinetsreactie op het rapport ‘Ongekend onrecht’ over de toeslagenaffaire. Hij wil een signaleringsteam instellen, waar signalen van burgers en professionals die tegen de hardheid van de Participatiewet aanlopen, terecht moeten komen.
Regelgeving
‘De zorgen over de hardheden in de Participatiewet hebben mijn volle aandacht. Daarom ga ik aan de slag om onevenredige hardheden in regelgeving op te sporen en zo nodig wegnemen.’ Dat schrijft Van ’t Wout in antwoord op Kamervragen die onder meer door de CDA, D66 en SP waren gesteld na de ‘boodschappenaffaire’ in Wijdemeren. Op die specifieke casus, waarbij een vrouw 7.000 euro moet terugbetalen omdat zij wekelijks boodschappen kreeg van haar moeder, wil de staatssecretaris niet ingaan.
Grijs gebied
Wel snapt hij het vraagstuk dat uit deze casus naar voren komt: wat is een gift, moet je als bijstandsgerechtigde een gift altijd doorgeven aan de gemeente en wanneer heeft een gift gevolgen voor de bijstandsuitkering. Klip en klare antwoorden daarop geeft hij niet. Het grijze gebied hierin is groot.
Onwenselijk
‘Kleine giften zoals die in het dagelijks verkeer gebruikelijk zijn (af en toe een boodschappentas, of de gebruikelijke verjaardag- of sinterklaascadeaus) horen geen gevolgen te hebben voor het recht op bijstand’, aldus de staatssecretaris. Een maandelijkse gift van een hoog bedrag echter wel. ‘Bij andere (beperktere) giften, zeker als deze in natura worden aangeboden, is het antwoord op de vraag of deze verantwoord zijn uit oogpunt van bijstandsverlening echt afhankelijk van de omstandigheden van betrokkene.’ Deze situatie maakt het er voor de uitvoering van de Participatiewet niet makkelijker op en brengt voor de bijstandsgerechtigde onduidelijkheid met zich mee. ‘Onwenselijk’, vindt Van ’t Wout.
Menselijke maat
Hij wil algemene kaders opstellen die meer duidelijkheid moeten geven over de gevolgen van giften voor de bijstandsuitkering. Dat wil hij in overleg met gemeenten doen. ‘Het evenwicht tussen het vangnetkarakter van de bijstand en de menselijke maat blijft hierbij van belang’, aldus de staatssecretaris.
Strenge regels
De staatssecretaris erkent dat de regels streng zijn. Als de inlichtingenplicht wordt geschonden moeten gemeenten op grond van de wet het teveel uitgekeerde bijstandsbedrag terugvorderen. De gemeente moet daarnaast ook een boete opleggen. Die strenge regels zijn volgens Van ’t Wout in het belang voor het draagvlak van het stelsel. Hij vindt echter ook dat ‘onredelijke hardheid’ moet worden voorkomen. Er moet aandacht zijn voor individuele omstandigheden van betrokkenen. ‘Ik wil balans brengen in de regelgeving en de uitvoering daarvan.’
Speelruimte
Toch hebben gemeenten nu al wat speelruimte, schrijft de staatssecretaris. Gemeenten hebben de vrijheid om af te zien van terugvordering van bijstand, als daar een dringende reden voor is. Dat moet per persoon worden bekeken. Ook kunnen gemeenten besluiten geen boete op te leggen, maar een waarschuwing afgeven. Als alle verwijtbaarheid ontbreekt, moeten gemeenten sowieso geen boete opleggen.
Signaleringsteam
In lijn met de kabinetsreactie op het rapport ‘Ongekend onrecht’ over de toeslagenaffaire gaat hij inventariseren welke regelgeving in de praktijk te hard uitpakt. De staatssecretaris wil een signaleringsteam instellen, waar signalen van burgers en professionals tegen de hardheid van de Participatiewet, terecht moeten komen. Het gaat daarbij met name om kwesties op het vlak van rechtmatigheid en handhaving. De signalen worden gebruikt bij de aanpassing in beleid, regelgeving en uitvoering. Dat signaleringsteam wil SZW samen met de VNG, de Landelijke Cliëntenraad en de Inspectie SZW instellen.
Meldpunt bijstand
De SP heeft een ‘meldpunt bijstand’ geopend. De partij krijgt regelmatig signalen van bijstandsgerechtigden die door gemeenten in de problemen komen. ‘De toeslagenaffaire heeft laten zien hoe mensen het slachtoffer kunnen worden van een overheid die zonder enig oog voor de menselijke maat mensen vermorzelt. Mensen worden gediscrimineerd en verliezen soms hun baan, auto en huis. Relaties zijn op de klippen gelopen. Dit mag niet meer gebeuren, het is tijd voor een eerlijke overheid’, schrijft de SP op haar website. De meldingen worden aan de regering doorgegeven.
Reacties: 6
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
De heer Omzigt wees gisteren m.b.t. oorzaak en gevolg, precies op de kern van de zaak: macht en tegenmacht. Het tweede ontbreekt voor de individuele burger en al helemaal voor diegenen zonder dik gevulde portemonnee en handige relaties. Juist de omvangrijke groep die het meest een beroep moet doen op de systemen vallen tussen wal en schip! Die mensen die het minste die nodig hebben zitten massaal in beleidsstructuren.
Je ziet nu een stuitende afrekening klimaat (campagnes zijn begonnen) de kop opsteken t.o.v. premier Rutte, terwijl zovelen in zovele geledingen, stinkende boter zelf op het hoofd hebben en die met schuldenproblematiek te maken hebben, individueel/collectief. Op zoveel terreinen gaat het mis en ontbreekt de rechtstaat in de juiste zin van dat begrip. Van alles is te versnipperd georganiseerd. In het algemeen is de focus op eigen baan of toko en niemand is rechtstreeks verantwoordelijk voor de falende uitvoerende systemen en voor de gammele, slecht doordachte opdrachten naar het uitvoerende deel toe. Al of niet door bezuinigingen aangewakkerd. Al of niet met de heer Rutte als premier. De algemene moraal onder burgers en niet-burgers, kun je ook niet buiten oorzaak en gevolg houden. Er kwam druk om de omvangende fraude aan te pakken. Toeslagen of anderszins.
De systeem-rot gaat een eind terug en is tot een negatieve morele epidemie verspreid van een gebrek aan individuele en brede onverantwoordelijkheid! Men komt er zo gemakkelijk mee weg. Een persoon die wel binnen allerlei verbanden de eigen nek durfde uit te steken, kreeg niet de nodige back up van collega’s, laat staan op de manager niveaus.
Fortuyn hekelde de gang van zaken binnen publieke sector (en daarbuiten) al een jaar of 25 terug. Wilde toen al een grand design. Ten opzichte van die moedige Fortuyn, ontstond een brede afrekening (en daarna letterlijk), die mij tot op de dag van vandaag enerzijds nog verbijstert, maar anderzijds ook weer niet, omdat die reflex een tendens is geworden bij oppositie en alle pijlen gericht zijn op de heer Rutte vanuit electoraal gewin en aandacht van eigen grote falen, afleidend.
Het gaat de heer Omzigt ook om de brede systeem rot. Premier Rutte heeft niet de autocratische positie van een president Erdogan, als eerste onder gelijken zijnde, in dit versnipperde politieke landschap met lastige coalities als gevolg! Hij kan zichzelf ook niet vermenigvuldigen en overal bovenop zitten. Hoeveel ministers of staatssecretarissen op een departement zijn al niet gevallen in relatief korte tijd, die het tij daar niet konden keren? Hadden alleen dat aandachtsveld. Hielp dat? Ik heb niet die indruk gekregen! De systeemrot is breder en wortels daarvan zoveel dieper! Dat meldde eigenlijk de heer Omtzigt ook.
De eerlijkheid gebiedt dat eigenlijk alleen de SP (ook niet mijn eerste keuze als vrienden) hierin een redelijk "clean sheet" heeft. Het is dan ook niet vreemd om "eerdere SP-beleidsvoorstellen" nu ineens, weliswaar wat anders verpakt, in de verkiezingsprogramma's op te zien duiken.
Zijpaadje: ook de grote misstanden bij de huisvesting van de Oost-Europese uitzendkrachten werden tot aan Corona stelselmatig ontkent. Marijnissen werd hierover nog totaal afgebrand door "Popi Paauw".
Dus misschien moet ik m'n natuurlijke weerstand eens opzij zetten en me inhoudelijk en programmatisch wat beter in deze club verdiepen. Geldt niet allen voor mij, denk ik.
Specifiek naar de Pw is mijn persoonlijke ervaring dat het (sociaalliberale) "rot" zich diep heeft gevestigd in de ambtelijke en gemeentelijke structuren.
Een chronisch gebrek aan uitvoeringstechnisch inzicht en (m.n. inhoudelijk juridische) kennis bij het management en evenzo bij veel (en het werden er steeds meer en meer) beleidsmakers.
Maar, stelend, van een echte "uitvoeringsbeleidsmaker" (Jan Schafer):
"Met beleidsnotities komen mensen niet aan het werk en beleidsnotities betalen geen correcte uitkeringen"
Als er immers in het "boodschappen schenkingsvoorbeeld" i.d.d. sprake is van buitensporige vaste lasten in relatie tot de hoogte van de uitkering dan had bij een correcte wetstoepassing Pw (individuele afstemming o.g.v. art. 18) het hele probleem zich niet voorgedaan.
De uitkering zou dan dusdanig vastgesteld geweest zijn dan moeder niet, structureel, bij moest springen.
De reactie die men nu ziet is dat men water gaat halen bij de buren zonder te kijken of men niet zelf een kraan heeft. Typerend voor een chronisch gebrek aan kennis en inzicht.
De heer Omtzigt zei erbij dat hij zijn best gedaan heeft zoveel mogelijk buiten die machinerie te blijven, zoals u het uitdrukt. Hij heeft door voorkeurstemmen zich weten te handhaven en nu veel respect afgedwongen. Hoe denkt u dat een criticaster het de eerste jaren heeft bij fractiediscipline in een bestuurspartij, met huidige constructie in hele systeem van machtige partijvoorzitters/besturen? SP worstelt ook met interne democratische issues.
Als je nooit deel uitmaakt van een coalitie tot nu toe, dan kun je ook gemakkelijker een "clean sheet" handhaven. Maar is die clean sheet er wel?
Lang geleden heb ik een keer een mail o.a. naar de heer Jan Marijnissen gestuurd over voorstel m.b.t. een landelijk uitgerold, onafhankelijk Sociaal Incasso Bureau (SIB). Je gaat er SIP van kijken, om het zachtjes uit te drukken, als je dan - wonder boven wonder - een inhoudelijk reactie krijgt, maar wat voor een? Een lid van de fractie, ene mijnheer De Wit meen ik, mailde mij met de vraag waar zo'n SIB was. Men wil gewoon hapklare brokken om mee te scoren dus! Niks meer over gehoord. In de regel krijg je een standaard automatisch antwoord van een fractielid-medewerker.
Indien je een dergelijke SIB toen op poten had gezet, als onderdeel van een grond design, waar Fortuyn het al over had, had deze hele toeslagen affaire - en de vele affaires die nog niet zo aan bod kwamen - nooit gebeurd!
Een SIB heeft 3 poten: een voor verplicht budgetbeheer (als dat nodig is en dat is bij behoorlijk wat mensen nodig), een poot voor vrijwillig budgetbeheer (nodig voor aanzienlijke omvang van mensen die niet bij machte zijn dit goed te doen) en een poot voor renteloze leningen bij onverwachte hoge kosten en bij plotseling veel lager inkomen. Directe lijnen met overheden uiteraard o.a.
Samen met een eveneens landelijk uitgerold onafhankelijk systeem van een zorgcoordinator naast de huisarts (indiceert, controleert, corrigeert) had je al een groot deel van een broodnodig grand design gerealiseerd. Dan hadden we namelijk voor die twee zaken een tegenmacht naast de individuele burger georganiseerd, met name die met ondiepe zakken.
Fortuyn bepleitte 25 jaar (of meer terug), alle overheidsdiensten in een gebouw (gemeentehuis of zo) onder te brengen. De publieke sector moest een vraag-gericht systeem worden en niet aanbod-gericht, zoals dat toen al ontstaan was bij Paars II en nog beroerder is geworden sindsdien.
Op gebied van zorg moest gedecentraliseerd worden, met het verkooppraatje, dat de gemeente het dichtst bij de burger staat. Die ervaring heb ik in mijn gemeente zeker niet.
Lokale kantoren van belastingdienst moesten juist weer dicht en ging men centraliseren. Als dat niet gebeurd was, zou wellicht die toeslagen affaire niet zo door hebben kunnen etteren. Overheid en burger staan bij een lokaal belastingkantoor face to face en krijgt wellicht de menselijke maat meer kans. Daar geen druk over jaarlijkse begrotingen. In elk geval was het kantoor in mijn gemeente, tot je nog persoonlijk naar dat belastingkantoor toe kon, een adequaat kantoor en heerste er een sympathieke sfeer in het algemeen daar.
Centraliseren bij het ene- en decentraliseren bij het andere onderdeel binnen de overheid, zijn twee maten en twee gewichten toepassen en is dus onlogisch. In hoeverre kun je nog van overheidsdiensten spreken, met nadruk op het woord dienen daarin? Als je dat dienen weg haalt dan dient de overheid al helemaal die tegenmacht naast de burger te realiseren, als de overheid de rechtstaat wil waarborgen en ook nog claimt die te zijn. Mits goed georganiseerd en gecontroleerd en waar nodig gecorrigeerd, kun je in een grand design een goed werkende marktwerking wel hebben, waarbij de overheid als opdrachtgever, redelijk dient te betalen - en bijtijds - voor gewenst kwaliteitsniveau binnen/buiten marktwerking en vraaggericht!