Bezwaren tegen nieuwe wet schuldhulpverlening

Gemeenten moeten in de toekomst eerder op signalen van schuldenproblematiek af. Dat besloot de Tweede Kamer dinsdag met het aannemen van een wijziging van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs). VNG en Divosa zetten echter vraagtekens bij de uitvoering van de wet.

Vier weken

De wijziging van de Wgs waar de Tweede Kamer dinsdag mee instemde, bepaalt dat gemeenten meer moeten gaan doen aan vroegsignalering van problematische schulden. Bij een signaal van schuldeisers dat er sprake is van betalingsachterstanden die kunnen wijzen op schuldproblemen, moet de gemeente een aanbod tot een eerste gesprek doen waarin de schuldenaar wordt gewezen op mogelijkheden voor hulp vanuit de gemeente. Als dat aanbod geaccepteerd wordt, moet er binnen vier weken na het ontvangen signaal een gesprek plaatsvinden. Om het oppikken van signalen mogelijk te maken, krijgen gemeenten ook bevoegdheden om, waar nodig, bepaalde persoonsgegevens te verzamelen.

Honderden signalen

Lector Vroegsignalering en Schuldpreventie Tamara Madern vraagt zich af of een verplichting wel de juiste aanpak is. 'Vroegsignalering is geen trucje', schreef ze onlangs op Sociaalweb, 'maar een oprechte belangstelling in een ander en de wens diegene te ondersteunen.' Ze is bang dat kwantiteit ten koste gaat van kwaliteit. Als er 'honderen signalen' binnenkomen, is het gevaar dat gemeenten niet meer kunnen doen dan een brief sturen als uitnodiging voor een gesprek. 'Dit levert over het algemeen weinig op. Vaak zien mensen met betalingsproblemen de ernst van het probleem zelf nog niet in, lezen zij de post niet meer en/of ervaren zij zoveel stress dat ze niet meer handelen.'

Compensatie
Ook de VNG waarschuwde al eerder dat drie 'kritische succesvoorwaarden' voor het wetsvoorstel nog onvoldoende gewaarborgd zijn. Eén daarvan betreft de financiële middelen die nodig zijn voor de uitvoering van de nieuwe wet. De VNG stelt voor om de tijdelijke impuls vanuit het regeerakkoord van 22,5 miljoen met een jaar te verlengen. 'Wanneer gemeenten vanaf 2021 minder middelen voor schuldhulpverlening krijgen, vormt dat een risico voor de uitvoering', schrijft de VNG. GroenLinks-Kamerlid Wim-Jan Renkema diende een motie in om gemeenten in de begroting van 2021 financieel te compenseren voor de extra taken, maar die werd verworpen. Bijna alle oppositiepartijen stemden voor, maar de vier coalitiepartijen en de PVV stemden tegen.

Micromanagement
Het tweede punt dat de VNG aankaart gaat om lokale beleidsruimte in het uitvoering van de nieuwe taak. De VNG wil meer vrijheid om de signalen te beoordelen op kwaliteit en rechtmatigheid. 'Op die manier kan de gemeente effectief omgaan met capaciteit en middelen.' De vereniging pleit ervoor dat gemeenten signalen wel kúnnen inzetten als vroegsignalering, maar daartoe niet verplicht zijn. Een wettelijke verplichting ziet ze in dit geval als een voorbeeld van 'knellend micromanagement'. Ook hier deed GroenLinks'er Renkema een poging om gemeenten tegemoet te komen: hij stelde een amendement voor waarmee gemeenten inderdaad de keuzevrijheid zouden krijgen om te bepalen of ze wel of niet achter een signaal aangaan. Ook dit voorstel werd verworpen.

Brief
Ten slotte doet ook Divosa, de vereniging voor gemeentelijk directeuren in het sociaal domein, een duit in het zakje. Divosa voerde een uitvoeringstoets uit. Ook deze vereniging ziet financiële belemmeringen. Omdat er geen extra rijksmiddelen beschikbaar gesteld worden en gemeenten nu al met krappe budgetten te maken hebben vanwege tekorten op de Jeugdzorg en de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning), bestaat het risico dat veel signalen afgedaan moeten worden met een brief, schrijft Divosa aan staatssecretaris Van Ark. Bovendien noemt Divosa vier praktische voorwaarden die nodig zijn om de wet uit te voeren, waaronder een aanpassingen van de ICT-infrastructuur.

Redelijke termijn
Overigens werd een aantal andere moties en één amendement wel aangenomen. Kamerleden René Peters (CDA) en Jasper van Dijk (SP) kregen een amendement door de Kamer dat bepaalt dat de gemeente na een hulpvraag van een inwoner binnen acht weken moet bepalen of die wel of niet in aanmerking komt voor schuldhulpverlening. 'Niet alleen burgers dienen zich aan wettelijke termijnen te houden. Ook van een dienende overheid mag verwacht worden dat zij op een verzoek van een burger binnen een redelijke termijn reageert', lichten de Kamerleden toe. Verder werd onder andere een motie aangenomen waarin wordt voorgesteld om de Autoriteit Persoonsgegevens mee te laten kijken bij de eerste evaluatie van de nieuwe wet, zodat gecontroleerd kan worden of gemeenten correct omgaan met persoonsgegevens.

Eerste stap
Lector Tamara Madern benadrukt dat vroegsignalering wel degelijk potentie heeft om de schuldhulpverlening te verbeteren: 'De wijziging van de Wgs, mits tegemoetgekomen aan de uitvoeringsbezwaren, is een mooie eerste stap om vroegsignalering echt in te bedden in de Nederlandse maatschappij. Laat het alleen niet de laatste stap zijn. Vroegsignalering vraagt om een geheelaanpak, waarbij niet alleen data een rol speelt.'