SCP: 'Verwacht niet te veel van burgers en gemeenten'

Nieuwe scheidslijnen dreigen in de samenleving te ontstaan als de uitvoering van de gedecentraliseerde taken door de gemeentes sterk gaat verschillen. In De Sociale Staat van Nederland 2013 waarschuwt het Sociaal en Cultureel Planbureau ervoor niet te veel te verwachten van de kracht van burgers en lokale overheden.

Te groot optimisme

‘Alertheid is geboden voor een te groot beleidsoptimisme over wat lokale overheden aankunnen en wat met zelfredzaamheid kan worden opgelost’, aldus het SCP in de tweejaarlijkse analyse van de leefsituatie van de Nederlandse bevolking. Het planbureau voorziet dat de overheveling van sociale taken naar gemeenten extra onzekerheid creëert voor toch al kwetsbare groepen. Zo wijst het SCP op overbelasting onder mantelzorgers en op 'structureel kwetsbare mensen' die geen netwerk van mensen hebben die voor hen zorgen. 'Er zal zorgvuldig gekeken moeten worden naar de mogelijkheden en de grenzen van de burgers, kwetsbaar of niet, hoeveel en welke solidariteit er van hen verwacht mag worden in een participatiesamenleving', aldus het SCP.

Verschil in voorzieningen tussen gemeenten

Ongeveer 7% van de Nederlandse bevolking zal direct geraakt worden door de voorgenomen decentralisaties van AWBZ, jeugdzorg en werk en participatie, volgens het SCP, circa 1,1 miljoen mensen. ‘De doelgroepen van deze regelingen bestaan uit burgers met sociale, gezondheids- of financiële problemen en zij bevinden zich in een kwetsbare maatschappelijke situatie. Belangrijk risico is dat er verschillen in kwaliteit en niveau van voorzieningen tussen de gemeenten kunnen ontstaan.’ Het SCP stelt de zorg om kwetsbare burgers centraal in het rapport, dat vandaag wordt aangeboden aan de voorzitter van de Tweede Kamer.

Kwaliteit van leven sinds lange tijd achteruit

Voor het eerst in dertig jaar ging tussen 2010 en 2012 de kwaliteit van leven (een combinatie van welzijn en welvaart) van de Nederlanders achteruit, hoewel die nog altijd beter is dan tien jaar geleden. Bij de meest kwetsbare groepen - mensen met een lage opleiding, een laag inkomen, zonder werk of met een slechte gezondheid - ging de leefsituatie het sterkst achteruit. Dat geldt vooral voor mensen die te maken hebben met een combinatie van deze factoren, stelt het SCP. Het gaat dan om zo’n 6% van de bevolking. Hun problemen zullen de komende jaren alleen maar groter worden; Veel aangekondigde bezuinigingen en andere kortingen, zoals op de pensioenen, krijgen in 2013 en de jaren daarna hun beslag. Pas daarna wordt zichtbaar wat dat betekent voor de leefsituatie.

Armoede is toegenomen

Uit de Sociale Staat van Nederland blijkt ook dat de armoede in Nederland tussen 2008 en 2012 is toegenomen, gemiddeld van 5% naar 7%. Uitkeringsgerechtigden, eenoudergezinnen en niet-westerse migranten vormen de belangrijkste risicogroepen, met rond 20%-30% armen.

Meer vrijwilligers

Goed nieuws – met het oog op de participatiesamenleving – is er over vrijwilligers. Het aantal mensen dat vrijwilligerswerk doet is de laatste jaren geleidelijk gestegen van 24% in 2004 naar 28% in 2012. Hoogopgeleide mannen van middelbare leeftijd doen vaak vrijwilligerswerk, vrouwen verlenen vaker informele hulp. Vrijwilligerscentrales zien dat er steeds meer online vacaturebanken komen en dat de vraag naar ‘coaches’, ‘maatjes’ en andere persoonlijke begeleiders toeneemt, blijkt uit het rapport.