Wat brengt het regeerakkoord mensen met afstand tot de arbeidsmarkt?

Sinds de invoering van de Participatiewet is er steeds meer te doen om de doelgroep met een ‘afstand tot de arbeidsmarkt’: De Participatiewet heeft niet die oplossingen gebracht, die gewenst waren. De vraag is wat er door regeringspartijen voor deze doelgroep geregeld gaat worden?

Door een laag opleidingsniveau, fysieke of mentale beperking beschikt deze doelgroep niet over de kennis en vaardigheden die op de arbeidsmarkt gevraagd worden. Zij hebben daarom een ‘afstand tot de arbeidsmarkt’.

De problemen waar deze doelgroep mee kampt gaat niet alleen over het ontbreken van baanvaardigheden. Zij hebben vaak ook moeite om hun thuissituatie, gezondheid en financiën op orde te houden. Deze groep kent een hoog risico op werkloosheid en zij hebben vaak onzeker (tijdelijk) laagbetaald werk. Tevens is dit juist de groep die inkomstenverlies maar beperkt kan opvangen. Deze tweezijdige risicovolle positie uit zich juist in tijden van crisis zoals de huidige coronasituatie, deze doelgroep wordt het hardst getroffen (als blijkt uit analyse van het CPB).

Komst Participatiewet

De Participatiewet moest de regelgeving en ondersteuning voor deze doelgroep zo uniform mogelijk maken en de complexiteit verminderen.

Met de komst van de Participatiewet zijn er veel instrumenten ingericht om de afstand tot de arbeidsmarkt van deze doelgroep te verkleinen. 

Voorbeelden hiervan zijn de loonkostensubsidie, beschut werk en de Wet banenafspraak.

Participatiewet heeft niet gebracht wat ervan verwacht werd

Na vijf jaar is de Participatiewet door het Sociaal en Cultureel Planbureau geëvalueerd. Hieruit is gebleken dat de invoering van de Participatiewet slechts voor een kleine groep tot meer baankansen heeft geleid. Meer dan 90% heeft nauwelijks verbetering gemerkt, of zelfs een verslechtering van baankansen ervaren.

De Participatiewet heeft niet gebracht wat ervan verwacht werd.

Onder andere als gevolg van deze stevige conclusies hebben de afgelopen twee jaar dan ook  meerdere ontwikkelingen plaatsgevonden.

De Wet banenafspraak wordt vereenvoudigd, er is een akkoord bereikt over een cao voor de onderkant van de arbeidsmarkt en het project ‘simpel switchen in de Participatieketen’ is opgezet.

Roep om hulp

Ook is het concept van sociaal ontwikkelbedrijf gelanceerd: de (veelal) voormalig sociale werkplaatsen die samen met sociale partners moeten zorgen voor het verkleinen van de afstand tot de arbeidsmarkt. Recent heeft de brancheorganisatie Cedris aangegeven met extra geld (90 miljoen euro) de krapte op de arbeidsmarkt aan te kunnen pakken en tegelijkertijd de werkvloer inclusiever te maken. Hiervoor hebben zij ook het kabinet opgeroepen om meer ruimte voor maatwerk en voor de begeleiding van mensen in de bijstand te geven. Dit sluit aan bij de propositie van de G4 met de vraag om extra experimenteerruimte met betrekking tot de basisbaan.

Ook de SER deed in september 2021 een oproep, vanuit de constatering dat ongeveer 220.000 ‘werkenden’ in Nederland onder de armoedegrens vallen. Zij deed aanbevelingen op het gebied van inkomen, werk en dienstverlening (voor werkenden met financiële problemen).

Wat brengt het regeerakkoord voor deze doelgroep?

Gelet op deze ontwikkelingen en oproepen kijken wij verwachtingsvol naar de plannen van het nieuwe kabinet; op welke wijze zal de onderkant van de arbeidsmarkt terugkomen in het regeerakkoord? Zal de quotumregeling van de banenafspraak toch van toepassing worden, wordt het daadwerkelijk eenvoudiger? Wordt er extra experimenteerruimte (voor o.a. de basisbaan) geboden? Hoe wordt rekening gehouden met deze doelgroepen in de herverdeling van het gemeentefonds, komt er meer geld voor uitvoering van de Participatiewet? En wordt dit vraagstuk sectoroverstijgend aangevlogen, gezien de bredere problematiek van de doelgroep?

Wij denken in ieder geval graag met u mee om alvast uw strategische koers, of de gevolgen van het regeerakkoord voor uw organisatie te bepalen.

Kasper Kuiper, Sr. Adviseur publieke sector, MSc
Anton Revenboer, Partner BDO Advisory - branchegroep Lokale overheid