‘Zonder kennis wordt het niks met Big Data’

Gemeenten koesteren de gedachte dat hun data gaan helpen met het oplossen van hardnekkige problemen in het sociale domein. Vergeet het voorlopig maar, zegt Albert Jan Kruiter van het Instituut voor Publieke Waarden. ‘Zolang de praktische kennis van professionals onvoldoende benut wordt, blijft innovatie uit.’

Scoiaal hospitaal

Kruiter, bestuurskundige, ziet zichzelf en zijn teamleden van het Instituut voor Publieke Waarden (IPW) als ‘actie-onderzoekers’. Ze willen met de voeten in het bluswater van het sociale domein staan en van daaruit ideeën en theorie ontwikkelen. Met onder meer hun ‘Sociaal Hospitaal’ helpt IPW zo’n 300 gezinnen per jaar, vooral multiprobleem-huishoudens. Daarvan telt Nederland er naar schatting 100.000, die opgeteld een budget van 10 miljard euro aan zorg en ondersteuning consumeren. ‘Als er iets nodig is om de publieke zaak en zeker het sociale domein van de toekomst vorm te geven is het kennis. En kennis is geordende informatie. En informatie is geordende data. Daarom is de vraag welke data zinvol is, en wat een zinvolle ordening is, van cruciaal belang’, aldus Kruiter.

Meerdere knoppen

Hij wijst erop dat in het sociaal domein lokaal aan meerdere knoppen gedraaid kan worden, maar aan enkele belangrijke juist niet. Huisvesting bijvoorbeeld. Woningcorporaties, die moeten zorgen voor goedkope huisvesting, zijn ‘aan alle kanten ingesnoerd’. ‘Terwijl op woonproblematiek – te kleine huizen, te weinig woningen, wachttijden, geen doorstroming uit de opvang of de GGZ – op dit moment ontzettend veel vastloopt.’

Fnuikend

Het vorige kabinet centraliseerde het volkshuisvestingsbeleid met de verhuurdersheffing en het verplichte ‘passend toewijzen’ grotendeels, terwijl delen van het sociale domein juist gedecentraliseerd zijn. Fnuikend, vindt Kruiter. Het zou naar zijn idee echt opschieten als gemeenten en corporaties van het Rijk de ruimte zouden krijgen om samen te bepalen wat nodig is en het verplichte ‘passend toewijzen’ lokaal in te vullen.

Datawoestijn

Kruiter relativeert vooralsnog de vergezichten die geschilderd worden over alles wat afgelezen kan worden uit Big Data. ‘Op dit moment is nog sprake van een datawoestijn. Hoeveel mensen zitten in intramurale voorzieningen voor beschermd wonen, verpleeghuis, ziekenhuizen, omdat er woningnood is? Hoeveel kinderen worden uit huis geplaatst, niet omdat ze slechte ouders hebben, maar bij wijze van huurschuldopvang, waardoor ze in zorgvoorzieningen blijven hangen? De combinatie van variabelen is relevant voor het waterbedeffect op macroniveau. Zolang we data per koker verzamelen, gaan we nooit echt integraal en preventief werken.’

Ontwikkelinformatie

Als gemeenten echt profijt willen hebben van hun data, moeten ze hun ict-budget anders verdelen, zegt Kruiter. ‘Niet door uitsluitend te investeren in een infrastructuur voor verantwoordingsinformatie, maar door een systeem op te zetten voor ontwikkelinformatie. Van de eilandjes met applicaties voor specifieke doelen, waarbij rechtmatigheid vaak centraal staat, moeten ze zo snel mogelijk af. Om daar software voor in de plaats te zetten die aansluit op de logica van het sociale domein.’

Hervorming bureaucratische backbone

De volgende stap in de transformatie is in zijn ogen de hervorming van de ‘bureaucratische backbone’, waarbij ‘ontschotting’ het sleutelbegrip is. ‘Ontschotting van wetgeving: één verordening sociaal domein. Van financiering: één budget sociaal domein. En van data: één integrale monitor. De data staan centraal en de organisatie bouwen we daar omheen. Dan kunnen we maatschappelijke vraagstukken kwantificeren en er bestuurlijke en beleidsmatige consequenties aan verbinden.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 21 van deze week (inlog)