Zoektocht naar burgerkracht is geen makkelijke

De zoektocht naar het aanboren naar burgerkracht is in gemeenteland in volle gang. Ideeën zijn er wel, maar hét antwoord niet. Valkuilen zijn er genoeg, evenals twijfels. 

Op de rem

‘Zeggen dat mensen hun eigen verantwoordelijkheid moeten nemen werkt contraproductief. Mensen trappen daar niet in, ze gaan dan juist in de rem hangen’, betoogde Evelien Tonkens, bijzonder hoogleraar actief burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam, donderdag op het BB debat over burgerkracht. De lokale overheid verwacht veel van burgers, maar de burgers ook van de overheid, zo hield zij een bomvolle zaal met onder meer veel beleidsambtenaren voor.

Bestuurlijke bescheidenheid

Burgers willen onder meer waardering voor wat ze doen, hebben een broertje dood aan controle en bureaucratie en willen niet dat hun initiatieven door bijvoorbeeld welzijnsinstellingen worden overgenomen. ‘Zonder beleidsmatige en bestuurlijke bescheidenheid zijn burgerinitiatieven gedoemd te mislukken’, aldus Tonkens, die uiterst kritisch is over de burgerkracht-hype.

Belastingvoordeeltje

‘Definieer wat u als overheid nog wèl doet. Dat nodigt uit tot wederkerigheid. Het koppelen van wederkerigheid aan bezuinigingen gaat niet werken’, stelde Karin Sok, senior adviseur bij Movisie. Gemeenten moeten daarnaast investeren in vrijwilligers, via onder meer scholing en begeleiding. ‘Koester ze, zowel om vrijwilligers te krijgen als te behouden.’ Het ‘verleiden’ van burgers om zich voor de samenleving in te zetten, kan mogelijk ook via een belastingvoordeeltje. Zwitsers die aantoonbaar actief zijn als vrijwilliger, betalen minder belasting, vertelde Sok.

Zuurstof

Volgens cultuurpsycholoog Jos van der Lans gonst en borrelt het en is ‘de wereld van burgerinitiatieven groter dan we denken’. Voor hem staat als paal boven water dat de burger eigenaar van de oplossing moet worden, in plaats van eigenaar van problemen. We zijn volgens hem op weg naar een nieuwe civil society. ‘Deze beweging moeten we voeden en van zuurstof voorzien. Een boom groeit niet door aan takken te trekken, maar door de bodem te voeden.’

Proeftuin

Tijdens het debat werd duidelijk dat gemeenten enorm worstelen met het ‘verleiden’ van burgers om zich op een of andere manier in te zetten voor de samenleving. Een van de aanwezigen opperde het idee om één gemeente aan te wijzen als proeftuin, waar alle mogelijke manieren om burgers aan te sporen kunnen worden uitgetest, waarna alle andere gemeenten daar hun profijt mee kunnen doen. Slecht plan, vond Van der Lans. ‘De lokale context is juist belangrijk. Elke gemeente is een proeftuin. Via internet kan iedereen leren van elkaars ideeën, ervaringen en dillema’s.’