Wijkteams maken het zichzelf te moeilijk

Gemeenten doen er goed aan om het brede keukentafelgesprek ook te voeren met mensen die voor een bijstandsuitkering of een re-integratietraject bij de gemeente aankloppen. Ook moet de informatievoorziening over de regelingen binnen de Wmo 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet worden verbeterd. Wijkteams kunnen hun werkwijze vereenvoudigen.

Informatiecampagne

‘Veel mensen met een hulpvraag, maar ook mantelzorgers en werkgevers zijn vaak niet goed op de hoogte van alle regelingen. Als gemeente kun je er met een goede informatiecampagne mensen informeren over waar ze nu precies terecht kunnen.’ Dat stelde Mariska Kromhout, senior wetenschappelijk medewerker van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), tijdens de eerste dag van het online event ‘Leren en verbeteren in het sociaal domen, ook van en na corona’ van Binnenlands Bestuur. Ook huisartsen zouden die regelingen goed moeten kennen. In de online-uitzending van maandagmiddag lichtte Kromhout het vorige week verschenen kritische SCP-rapport over vijf jaar decentralisaties Wmo 2015, Jeugdwet en Participatiewet toe. Het sociaal domein stagneert en moet worden vlotgetrokken, concludeert het SCP.

Breed keukentafelgesprek

Het zou zinvol zijn de brede keukentafelgesprekken ook te voeren met mensen die voor een regeling in de Participatiewet bij de gemeente aankloppen, stelde Kromhout. ‘We zien in onderzoek dat medewerkers van de gemeente er tegenaan lopen dat er bij mensen die bijstand aanvragen of een re-integratieinstrument nodig hebben, meer aan de hand is. Er zijn problemen op het gebied van huisvesting, van financiën, over hoe te leven met een beperking. Die vragen moeten eigenlijk eerst worden opgelost voordat ze stap kunnen zetten om na te denken over werk, opleiding of vrijwilligerswerk.’ De contactambtenaren willen dat vaak ook breed benaderen, maar hebben daar minder ruimte voor dan bijvoorbeeld bij de Wmo.

Enkelvoudige problemen

De sociale wijkteams kunnen het zich wat makkelijker maken, stelde Kromhout verder. Uit onderzoek blijkt dat maar een klein percentage hulpbehoevenden gebruik maakt van alle drie de wetten of twee van de drie wetten. De brede aanpak die veel sociale wijkteams hanteren, is in veel gevallen overbodig. ‘Begin met een breed keukentafelgesprek, maar leidt daarna zo snel mogelijk mensen toe naar de hulp die ze nodig hebben. Je hoeft dan niet altijd met verschillende disciplines over enkelvoudige problemen te praten.’

Knelpunten

Gemeenten moeten de komende tijd zelf kijken waar in het sociaal domein de knelpunten zitten en waar de oplossingen, adviseerde Kromhout. ‘Ons rapport schetst een landelijk beeld en doet daarmee geen recht aan de gemeentelijke variatie die er wel degelijk is. Ik zou gemeenten aanraden om te kijken wat ze uit het rapport herkennen en samen met de professionals te kijken waar volgens hun knelpunten zitten en waar de oplossingen. Bij die professionals zit veel kennis; de vraag is of die ook altijd bij de beleidsambtenaar en bij bestuurders terecht komt.’

Zak geld niet genoeg

De landelijke politiek moet bepalen hoeveel geld ‘Den Haag’ over heeft voor het sociaal domein, stelt Kromhout. ‘We mengen ons niet in de discussie over geld tussen rijk en gemeenten, maar er moet wel over worden nagedacht: hoeveel geld hebben we ervoor over en hoe kan het doelmatig worden besteed.’ Het SCP heeft geen onderzoek gedaan naar de toereikendheid van de budgetten voor de Wmo, de Jeugdwet en Participatiewet. Het stelt wel vraagtekens bij de onderliggende mechanismen waarop men dacht om op het sociaal domein te kunnen bezuinigen, zoals het beroep op eigen kracht en het sociaal netwerk en de verschuiving van zware naar lichte (goedkopere) hulp. Daarvan is te weinig sprake. Maar geld alleen is niet genoeg, benadrukt Kromhout. Ook moeten de wetten meer op elkaar worden afgestemd en moet meer vanuit de burger worden gedacht. ‘Dat los je niet op met een zak geld. Er moet meer gebeuren.’

Geen stelselwijziging

Een stelselherziening is volgens het SCP niet nodig. ‘Je haalt dan een heleboel overhoop en doe je geen recht aan al het werk dat gemeenten en organisaties de afgelopen jaren hebben verricht. Binnen de huidige verantwoordelijkheidsverdeling tussen rijk en gemeenten is er verbetering mogelijk. Maar we zeggen ook niet: ga maar achteroverleunen en het lost zich vanzelf op. Er moet wel wat gebeuren, maar een stelselwijziging is op dit moment niet de oplossing.’

Disndag, op de tweede dag van het (gratis) online event is Jakobien Groeneveld, wethouder jeugd uit Zoetermer, te gast. Zij gaat onder meer in op de tekorten op de jeugdhulp, de gevolgen daarvan en de zorgen op de impact van corona op jongeren.