Vraaguitval jeugd baart gemeenten zorgen

Het was alle hens aan dek om ervoor te zorgen dat de continuïteit van de jeugdzorg in de coronacrisis niet in het gedrang zou komen. Financiële zekerheid voor aanbieders was belangrijk. Opvallend: kwetsbare gezinnen kunnen meer dan ze zelf vooraf gedacht hadden. Maar er zijn ook zorgen.

Tandje lager

In de jeugdhulpregio’s Haaglanden, Groningen en Amersfoort werden alle zeilen bijgezet om de continuïteit van zorg te borgen, na de start van de intelligente lockdown. Aanbieders werden benaderd en gevraagd naar knelpunten en belemmeringen. Er werden speciale webpagina’s ingericht met relevante informatie voor aanbieders en aanbieders werden verzocht zoveel als mogelijk de zorg voort te zetten, ook als dat niet op de gebruikelijke manier zou kunnen. ‘Het was een hell of a job’, vertelt Kavita Parbhudayal, de Haagse wethouder voor onder meer jeugd (VVD). ‘De aanbieders hebben een enorme flexibiliteit getoond. Ze hadden zorgen over de bescherming van hun eigen professionals en over het doorgaan van de zorg en ondersteuning aan de kinderen’, vertelt de Amersfoortse wethouder Cees van Eijk (jeugdzorg, GroenLinks). ‘Er is tussen aanbieders en gezinnen veel telefonisch contact geweest en er is veel gebruik gemaakt van videobellen. Ook is er veel gewandeld. De ondersteuning gaat voor een belangrijk deel door, maar wel een tandje lager.’

Struikelblok

In de regio Groningen en Haaglanden leefden onder aanbieders zorgen over financiën; zij vreesden financiële problemen omdat de gecontracteerde zorg niet kon worden geleverd. De Regionale Inkooporganisatie Groninger Gemeenten (RIGG) kwam snel met een financiële regeling; een aanvulling op de regeling die het ministerie van VWS en gemeentekoepel VNG medio april zijn overeengekomen. ‘We geven volledige compensatie aan de jeugdhulpaanbieders. Daarmee hebben we afgedekt dat financiële problematiek een struikelblok zou zijn voor zorgcontinuïteit’, aldus Kirsten Wind, senior communicatieadviseur van de RIGG. In Amersfoort waren er bij aanbieders geen zorgen over de financiën. ‘We hebben hen snel laten weten dat we het zorglandschap willen behouden en dat er door de crisis geen aanbieders mogen omvallen. Dat gaf rust en comfort’, aldus Van Eijk.

Vraaguitval

Zorgen zijn er in Amersfoort en de regio Haaglanden over vraaguitval. Uit een eerste enquête onder aanbieders in de regio Haaglanden naar de impact van corona blijkt dat na een aanvankelijke terugloop het aantal ondersteuningsvragen weer is gestegen. Wel geven aanbieders aan dat de ernst of complexiteit van de problematiek is toegenomen. In Amersfoort is sprake van een zorguitval van ‘tientallen procenten’, weet Van Eijk. Dat is deels veroorzaakt omdat de toegang tot hulp zeker in het begin minder was. ‘Ik maak me daar grote zorgen over. Mogelijk krijgen we straks te maken met zwaardere problematiek omdat te laat aan de bel is getrokken. Ook ben ik bang dat we straks te maken krijgen met een boeggolf. Ik vraag me af of we dat volume wel aan kunnen, ook financieel.’ Als die boeggolf komt, rekent Van Eijk overigens wel op het kabinet. Ook de Westlandse wethouder van jeugd Piet Vreugdenhil (CDA, regio Haaglanden) houdt zijn hart vast voor een eventuele boeggolf, én op verergering van de huidige problematiek. De regio Groningen heeft nog geen zicht op eventuele vraaguitval.

Eigen verantwoordelijkheid pakken

Toch zijn er ook pluspunten te noteren, stellen Amersfoort en Groningen. Er ontstond rust in gezinnen. Gezinnen gaven ook aan meer hun eigen verantwoordelijkheid te pakken. ‘Doordat kwetsbare gezinnen meer lucht kregen, kwam er meer rust in het gezin. Er was niet de druk van school, van op tijd opstaan, van allerlei afspraken’, vertelt Cynthia Schenk, programmamanager transformatieagenda jeugdhulp regio Groningen. ‘De gezinnen gaven ook aan meer hun eigen verantwoordelijkheid te pakken. Sommigen konden ook hulp aan de buren geven en dat gaf ze een goed gevoel. Die kwetsbare gezinnen konden door de omstandigheden minder leunen op de hulpverlening en hebben ervaren dat ze eigenlijk best wel veel zelf kunnen en zelfs voor een ander van waarde kunnen zijn.’ Ze tekent daarbij aan dat het signalen zijn, ‘het is niet wetenschappelijk onderbouwd’.

Belasting mantelzorgers

Maar ook Amersfoort ziet gezinnen meer in hun eigen kracht komen. ‘Je ziet bij gezinnen en kinderen grotere veerkracht dan gedacht’, hoort Van Eijk terug. ‘Ze lossen hun problemen nu meer binnen hun eigen sociale netwerk op.’ Toch meent hij dat de situatie niet te lang moet duren. ‘De belasting op onder meer de mantelzorgers wordt te groot. De alternatieven van nu, zoals beeldbellen, hebben toch beperkingen en kunnen ons opbreken. Het is een mooi aanvullend instrument, maar ik denk dat een combinatie beeldbellen en face-to-face contact cruciaal is.’

Tandje minder

De regio Haaglanden vindt dat goed moet worden gekeken welke lessen uit deze crisis kunnen worden getrokken, ook kijkend naar de hoeveelheid geboden zorg. ‘De laatste jaren hebben we het beroep op de jeugdzorg alleen maar zien stijgen. Mogelijk werkt nu het beroep op de eigen kracht wel normaliserend. Wellicht kan de ondersteuning wel een tandje minder’, aldus Paul Grob, directeur van Servicebureau Jeugdhulp Haaglanden. Er moet goed in kaart worden gebracht hoe gezinnen en kinderen het in deze periode ervan af hebben gebracht, en of alle geboden ondersteuning wel noodzakelijk is. ‘We vinden het te vanzelfsprekend om in het gat van die hulpvraag te springen. Daar moeten we met elkaar goed naar kijken.’ Parbhudayal: ‘Er zijn andere manieren gevonden om hulp en ondersteuning te geven en daar kun je van leren.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 11 van deze week (gratis inlog)