Voor de zomer aanbestedingsgolf door gemeenteland

In vrijwel geen enkele gemeente zijn al keiharde inkoopcontracten getekend met aanbieders die de nieuwe taken op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, jeugdzorg en toeleiding naar werk kunnen gaan oppakken. Ook programma’s van eisen ontbreken in veel gevallen. Slechts 7 procent van de gemeenten heeft vastgesteld beleid vertaald in concrete eisen en wensen.

Niet klaar

Dat blijkt uit onderzoek van Het NIC: een landelijk opererende inkoopadviesorganisatie. Dat deed onderzoek naar de gemeentelijke stand van zaken naar de voorbereiding op de drie decentralisaties Wmo 2015, Jeugdzorg en de Participatiewet. 70 van de 403 gemeenten hebben aan het onderzoek meegewerkt. Overall conclusie: gemeenten zijn er nog niet klaar voor.

Inkoopkader

In zeven op de tien gemeenten heeft weliswaar de raad visie en beleid op de decentralisaties vastgesteld, maar slechts een handjevol gemeenten heeft dat vastgestelde beleid vervolgens vertaald in concrete eisen en wensen op inkoopgebied. Het inkoopkader kan niet worden bepaald omdat het ontbreekt aan juiste kengetallen, stelt 66 procent. ‘Cijfers over rijksbudgetten en toekomstige cliënten zijn er nog steeds niet’, verduidelijkt Jantonio Spataro, senior inkoopconsultant bij Het NIC. De belofte van het rijk is nog steeds dat die duidelijkheid er in de meicirculaire komt. Veel gemeenten zijn ondertussen zelf cijfers en gegevens aan het verzamelen, weet Spataro vanuit zijn werk bij gemeenten.

Marktconsultatie

Nog geen zes op de tien gemeenten heeft een goed beeld van de markt en de mogelijkheden. Bijna alle gemeenten (90 procent) overwegen een marktconsultatie uit te voeren. ‘Gemeenten beogen daarmee de markt uit te vragen naar de mogelijkheden. Marktpartijen worden gevraagd mee te denken over de wijze waarop de nieuwe taken het beste kunnen worden opgepakt, wie er in een sociaal gebiedsteam moet gaan zitten, hoe integraal moet worden gewerkt et cetera. Het is voor gemeenten een goede manier om er hun ‘wilde ideeën’ kenbaar te maken en tijdens zo’n bijeenkomst te horen of partijen iets met die plannen willen en kunnen. Gemeenten krijgen zo scherper of het bedachte beleid kan worden uitgevoerd en scherper wat dit voor de inkoop betekent.’

Te optimistisch

Opvallend is dat de helft van de gemeenten aangeeft voldoende budget te hebben om de nieuwe taken naar behoren te kunnen uitvoeren en hun inwoners te ondersteunen. ‘Dat wordt veel te optimistisch en eenvoudig ingeschat’, stelt Spataro. ‘Gemeenten moeten de korting van 40 procent op het budget voor huishoudelijke zorg opvangen en de 25 procent korting op begeleiding. Los daarvan moet een en ander worden ingericht, zoals die sociale wijkteams. Ik vraag me af hoe ze dat gaan doen. Van belang hierbij is dat gemeenten zich moeten realiseren dat door te sturen op minder volume, besparingen kunnen worden bereikt, dan wel binnen het beschikbare budget kan worden gebleven.’

Strengere toegang

Volgens die gemeenten die wel aangeven te weinig budget te hebben, zijn er volgens Het NIC twee mogelijkheden om de gewenste dienstverlening voort te zetten. Gemeenten zouden er voor kunnen zorgen dat minder inwoners aanspraak kunnen maken op de dienstverlening. Dit kan door strengere eisen aan de poort te stellen en het uitvoeren van herindicaties. Ten tweede is op slimmere wijze inkopen van de dienstverleningen een optie.

Aanbesteden

Meervoudig onderhands aanbesteden en subsidiëren zijn de twee hoofdmoten waarop gemeenten de nieuwe taken bij externe partijen willen gaan ‘inkopen’, zo blijkt verder uit het onderzoek.Naar verwachting zal men vooral kiezen voor de meervoudige onderhandse aanbestedingen, met als uitgangspunt om zoveel mogelijk potentiële regionale zorgaanbieders te contracteren, aldus Spataro. ‘In principe wordt met iedereen die aan bepaalde randvoorwaarden voldoet, een contract gesloten.'

Samenwerking

Bijna alle gemeenten (96 procent) bereiden de toekomstige inkoop samen met andere gemeenten voor. Negen op de tien gemeenten is van plan inkoopcontracten in regionaal verband af te sluiten. De verwachting van Het NIC is dat op korte termijn een grote aanbestedingsgolf − in welke vorm dan ook − door gemeenteland zal gaan.