VNG pleit voor onafhankelijk onderzoek decentralisaties

Er moet een grondig, onafhankelijk onderzoek komen naar de financiële en maatschappelijke uitvoerbaarheid van de drie decentralisaties binnen het sociaal domein. Hiervoor pleit de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

CPB of Rekenkamer

Het Centraal Planbureau (CPB) of de Algemene Rekenkamer zou het onderzoek wat de VNG betreft kunnen uitvoeren, laat VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma desgevraagd weten. Het onderzoek moet klaar zijn voor het eerste decentralisatiewetsvoorstel bij de Tweede Kamer wordt ingediend. Voordat het onderzoek is afgerond, mogen wat de VNG betreft geen onomkeerbare stappen worden gezet.

Cumulatieve effecten

In kaart moet worden gebracht wat de afzonderlijke én wat de cumulatieve effecten (zowel financieel als maatschappelijk) zijn van de decentralisaties werk, jeugdzorg en begeleiding en langdurige zorg. ‘Meteen na de presentatie van het regeerakkoord hebben we daarover veel vragen gesteld. De afgelopen twee maanden hebben we ook veel overleg gevoerd, maar dit alles heeft nog niet geleid tot een duidelijk totaalbeeld van effecten op de samenleving en de financiële risico’s voor gemeenten’, aldus de VNG-voorzitter.

Grote financiële risico’s

Die financiële risico’s voor gemeenten rondom de decentralisaties zijn groot, benadrukt Jorritsma. Het rijk besteedt nu ruim 10 miljard aan de taken die straks aan gemeenten worden overgedragen. Van dat huidige budget wordt 3,7 miljard afgehaald.

Omvangrijkste decentralisatie-operatie ooit

Jorritsma: ‘Onze intentie is niet om de decentralisaties te vertragen, maar het is de omvangrijkste decentralisatie-operatie die ooit in ons land is uitgevoerd. Het is goed om te weten wat ons te wachten staat. Uit het onderzoek moet duidelijk worden welke taken we kunnen overnemen met de financiële middelen die van rijk naar gemeenten worden overgedragen en welke niet. Helder moet worden welke risico’s er zijn en wie daarvoor verantwoordelijk is.’

Compensatieplicht

Een van de risico’s is volgens Jorritsma de zogeheten compensatieplicht, die door de rechter vaak als zorgplicht wordt beschouwd. Gemeenten die uit het oogpunt van efficiency en kostenbesparingen collectieve voorzieningen aanbieden in plaats van individuele voorzieningen, kunnen zichzelf hiermee financieel flink in de vingers snijden. Als een burger een beroepszaak bij de rechter aanspant omdat zijn aanvraag voor een individuele voorziening door de gemeente is afgewezen, wordt nogal eens gevonnist dat de individuele voorziening er moet komen. ‘Dit betekent concreet dat gemeenten nauwelijks manieren hebben om te sturen op kosten’, aldus Jorritsma.

Versobering

Uit het onderzoek zal duidelijk worden dat aan versobering niet te ontkomen valt, voorspelt de VNG-voorzitter. Het rijk heeft in haar ogen een verantwoordelijkheid om dit aan de burgers uit te leggen.

Overhedenoverleg

Voor 28 januari staat een Overhedenoverleg over de decentralisaties gepland. ‘We hebben het onderzoek nu aangekondigd, zodat het kabinet zich alvast kan voorbereiden.’