Visie op rijksincassobeleid ontbreekt

De overheid heeft twee gezichten wat betreft schuldenproblematiek. De Inspectie SZW constateert dat mensen die hulp krijgen bij financiële problemen over het algemeen tevreden met de dienstverlening. Maar hulp leidt niet altijd tot duurzame zelfredzaamheid. De NVVK ziet dat de overheid als schuldeiser zelf ook een grote rol speelt in het in stand houden van schuldproblemen.

Zelfredzaam

De gemeentelijke schuldhulpverlening is 'adequaat in de smalle zin', oordeelt de Inspectie SZW in een rapport dat staatssecretaris Van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, VVD) vrijdag in een Kamerbrief presenteerde. Dat wil zeggen: als een schuldregeling wordt aangeboden, worden schulden over het algemeen opgelost en zijn 'klanten' tevreden over de hulp. Maar dat betekent niet dat die klanten vervolgens financieel zelfredzaam zijn. Het risico op terugval in schulden blijft bestaan, omdat veel mensen onregelmatige inkomsten hebben uit flex- of freelancewerk of de vaardigheden missen om goed om te gaan met de vele financiële regelingen en toeslagen. Daarom is er 'in de brede zin' ruimte voor verbetering, schrijft de Inspectie SZW.

Meer hulpvraag

De Inspectie constateert namelijk dat er ruwweg twee groepen 'schuldenaars' zijn. De eerste groep is in principe zelfredzaam maar raakte door een onverwachte gebeurtenis opeens in de schulden. De tweede bouwde de schulden langzaam op door een combinatie van factoren, waaronder laagbetaald werk. De eerste groep groeide in de nasleep van de crisis, maar neemt nu af. De tweede groep, die meer hulp nodig heeft, vaak hogere schulden heeft en minder zelfredzaam is, blijft juist groeien.

Buiten beeld

Geert van Dijk, directeur van de NVVK, branchevereniging voor schuldhulpverleners, herkent het beeld. Hulpvragers zijn vaak tevreden. 'Maar', voegt hij toe, 'we bereiken nog veel te veel mensen niet.' De Inspectie sprak voor het onderzoek mensen die al hulp kregen, maar volgens het Nibud krijgt meer dan de helft van de mensen met financiële problemen geen professionele hulp. Ook de kleine negentigduizend mensen die zich in 2018 met een hulpvraag gemeld hebben bij NVVK-leden staat in schril contrast met de 1,4 miljoen huishoudens met betalingsproblemen.

Saneringskrediet

Het inspectierapport meldt verder dat niet alle gemeenten een saneringskrediet aanbieden. Door dat instrument niet te gebruiken kunnen gemeenten 'de ruimte voor maatwerk - onbedoeld - verkleinen.' Ook daar sluit Van Dijk zich bij aan. De NVVK wil het saneringskrediet voor problematische schulden het voorkeursinstrument maken. De gemeente Amsterdam is al met die aanpak begonnen en daar is de gemiddelde schuldenlast met bijna de helft afgenomen, zegt Van Dijk. Op dit moment wordt in slechts 7 procent van de interventies gebruikt gemaakt van een saneringskrediet, wat Van Dijk betreft moet dat voor problematische schulden richting 90 procent.

Kuilen
Van Dijk mist een reflectie van de overheid op haar eigen rol als schuldeiser. Die is namelijk niet alleen de grootste, maar ook de lastigste schuldeiser, merkt de NVVK. Terwijl de linkerhand van de overheid mensen met schulden helpt, legt de rechterhand nog meer boetes op. 'Mensen worden in extreme gevallen echt verpulverd in een kafkawereld', aldus Van Dijk. Daarom zou er een 'heldere visie op rijksincassobeleid' moeten komen. Anders is tevreden zijn met de kwaliteit van schuldhulpverlening als 'tevreden zijn met de pechhulp van de ANWB, terwijl je niks doet aan de kuilen in de wegen.'