Versobering uitkering leidde niet tot meer sollicitaties

De versoberingen van de werkloosheidsuitkeringen, die werklozen moeten prikkelen om werk te zoeken, hebben de afgelopen decennia niet geleid tot een verhoging van het aantal sollicitaties dat uitkeringsgerechtigden doen. Dat blijkt uit een publicatie van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) die vandaag verschijnt.

Stabiel
In het onderzoek 'Arbeidsmarkt in kaart' kijkt het SCP naar de ontwikkelingen op het gebied van de arbeidsmarkt sinds 2004. Daarbij wordt vooral onderzocht of de ontwikkelingen in lijn zijn met de doelen die de overheid heeft willen bereiken. Zo heeft de overheid werkloosheidsuitkeringen sinds 2004 meermaals versoberd, met als doel om werklozen te prikkelen om actiever naar werk te zoeken en de eisen die zij aan nieuw werk stellen te verlagen. Dat eerste lijkt niet gebeurd te zijn. Het tweede deels, maar daarbij is niet duidelijk of dat het gevolg van overheidsbeleid is.

Het aantal sollicitaties per week bleef sinds 2004 stabiel op gemiddeld 4,7 per vier weken. Daarop heeft het verkorten van de maximale duur van de werkloosheidsuitkering in 2006 en 2015 dus geen effect gehad. Het invoeren van een uniforme richtlijn voor het minimum aantal sollicitatieactiviteiten (namelijk vier per vier weken) in 1998 lijkt destijds wel effect gehad te hebben.

Normaler
Verder heeft de overheid in 2008 en 2015 de richtlijn over passende vacatures aangescherpt, waardoor WW-ontvangers vaker onder hun niveau moeten solliciteren. Dit heeft er niet toe geleid dat werkzoekers vaker een lager salaris accepteren. Wel zijn ze vaker een tijdelijk contract als acceptabel gaan zien. Maar volgens SCP is het niet aan te tonen dat dat het effect van overheidsbeleid is. Het feit dat tijdelijk werk normaler is geworden in de afgelopen decennia, kan ook de oorzaak zijn geweest.

Meer flex
De afgelopen vijftien jaar groeide het aantal flexcontracten namelijk van 1,1 miljoen (in 2006) naar bijna 2 miljoen (in 2019). Het lukt flexwerkers sinds 2016 iets vaker om door te stromen naar een vast dienstverband. Ook hier is het echter de vraag of dit het gevolg van beleid is geweest. Het SCP vermoedt dat het aantrekken van de economie de belangrijkste factor was.
 
Crisis
De data voor het onderzoek zijn verzameld vóór de uitbraak van het coronavirus, maar de onderzoekers reflecteren wel op het effect van het virus op de arbeidsmarkt. Als de maatregelen het aanbod van werk blijvend verminderen, dan heeft het prikkelen van baanverliezers tot snelle werkhervatting, zoals gebruikelijk was de afgelopen jaren, weinig zin. De overheid kan dan beter inzetten op (om)scholing. Ook legt de crisis volgens de onderzoekers een zwakke plek van het activeringsbeleid bloot. Werken als zzp'er is de afgelopen jaren aangemoedigd als middel om mensen met kleine kansen op een loondienstbetrekking toch aan het werk te krijgen, maar de crisis heeft laten zien dat een groot deel van de zzp'ers niet zelf in staat is een buffer op te bouwen.