Verplichte aanbesteding sociaal domein moet van tafel

GroenLinks en SGP willen af van de verplichte Europese aanbesteding voor de jeugdhulp, de Wmo en de Participatiewet. Zij hebben woensdag een initiatiefvoorstel ingediend om de Aanbestedingswet te wijzigen.

Onwenselijk

Gemeenten zijn nu verplicht om de inkoop van diensten en zorg boven het drempelbedrag van 750.000 euro aan te besteden. Dit wordt door zowel gemeenten als aanbieders ‘dikwijls als onwenselijk ervaren’, aldus de Memorie van Toelichting van de indieners Corrine Ellemeet (GroenLinks) en Kees van der Staaij (SGP). Zij stellen een wetswijziging voor waardoor gemeenten niet meer verplicht zijn in het sociaal domein aan te besteden. GroenLinks en SGP zijn van mening dat er met dit voorstel ‘misschien niet naar de letter van de EU-regels wordt gehandeld, maar wel in de geest’, zo laat een woordvoerder van GroenLinks weten.

Keurslijf

Door de huidige aanbestedingsverplichting wordt niet de kwaliteit van zorg voorop gesteld, maar ‘louter een gelijk mededingingsproces’, vinden de initiatiefnemers. ‘Gemeenten worden in een strak bureaucratisch keurslijf gedwongen om hun inwoners van zorg te voorzien.’ Dit leidt tot ‘onwenselijke uitwassen’, zoals het gedwongen terugtrekken van zorgaanbieders en instellingen die al jaren goede zorg bieden.

Geschillen

Veel gemeenten hebben problemen met de aanbestedingsplicht, in diverse gemeenten moesten na tussenkomst van de rechter aanbestedingsprocedures worden overgedaan, zoals in Alphen aan den Rijn en Kaag en Braassem. Ook zijn er zorgen over de financiële race to the bottom, als gevolg van aanbestedingen. Europa Decentraal signaleert een toenemende trend van aanbestedingsrechtelijke geschillen in het sociaal domein. ‘Zorgwekkend’, vinden GroenLinks en SGP. ‘Zorgaanbieders en gemeenten zouden al hun aandacht moeten kunnen richten op het komen tot afspraken over goede zorg, en niet op rechtszaken.’ Als gemeenten en aanbieders met elkaar om de tafel kunnen zitten, zal het aantal rechtszaken dalen, voorzien de initiatiefnemers. Nu kunnen aanbieders onder het vigerende aanbestedingsrecht alleen via de rechtbank het tij proberen te keren.

Vormvrijheid

De initiatiefnemers zijn van mening dat aanbestedingen in het sociaal domein niet onder deze gezamenlijke EU-aanpak zou moeten vallen en dat nationale lidstaten zelf moeten kunnen beslissen over de inkoop en organisatie van lokale zorg. De Aanbestedingswet moet, en kan, worden aangepast, menen GroenLinks en de SGP. Een Europese richtlijn heeft weliswaar bindende gevolgen voor wetgeving van Europese lidstaten, maar die zijn vrij ‘de specifieke vorm en middelen te kiezen om deze te implementeren’. Van deze vormvrijheid moet gebruik worden gemaakt.

Verplichte naleving

Eurocommissaris Frans Timmermans heeft de initiatiefnemers laten weten dat Nederland de EU-richtlijnen inzake overheidsopdrachten moet naleven. Nederland kan dus niet op eigen houtje de verplichte aanbesteding schrappen. Timmermans wijst er op dat, op verzoek van Nederland, met de Europese Commissie wordt gesproken over versoepeling van de aanbestedingsregels voor de jeugdhulp en de Wmo. Minister Hugo de Jonge (VWS) heeft daartoe het initiatief genomen. Hij vindt dat aspecten als lokaal partnerschap en samenwerking, en continuïteit van jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning zwaar bij aanbestedingen zwaar kunnen meewegen.