Utrecht wil inkomensval na Tozo voorkomen

Utrecht lanceert een 'offensief voor ondernemers met coronazorgen', om zelfstandigen een zachte landing te bieden na het aflopen van de steunmaatregelen. De aanpak zou het begin kunnen zijn van een permanente uitbreiding van de dienstverlening aan zelfstandigen.

Belletje
Duizend zelfstandig ondernemers in Utrecht die gebruikmaken van de Tozo – de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers – hebben de afgelopen tijd een belletje gekregen van de gemeente. De aanleiding is het vervallen van de Tozo-regeling op 1 oktober. Vanaf die datum zullen de zelfstandigen het zonder de steunregeling, die het inkomen aanvult tot bijstandsniveau, moeten stellen.

Ondersteuningsaanbod
De gemeente Utrecht wil voorkomen dat de groep financieel kwetsbare ondernemers op 1 oktober direct doorstroomt naar de Bbz, de bijstandsregeling voor ondernemers, legt wethouder Linda Voortman (werk en inkomen, GroenLinks) uit. Daarom worden alle Tozo-ontvangers persoonlijk benaderd met een ondersteuningsaanbod voor de periode na de Tozo. Voor 1 oktober moeten alle 1.909 Utrechtse ondernemers die nu nog van de regeling gebruik maken, bereikt zijn.

Drie vormen
De ondersteuning kan grofweg drie vormen aannemen. Zelfstandigen kunnen hulp krijgen bij het versterken van hun onderneming, bijvoorbeeld door te werken aan digitalisering of een nieuwe marketingstrategie. Omscholing naar een ander beroep of begeleiding naar werk in loondienst is ook een optie. Daarnaast kunnen de Tozo-ondernemers een beroep doen op hulp bij schulden of betalingsachterstanden.

2,8 miljoen
Sinds 1 januari 2021 maakt de begeleiding van ondernemers onderdeel uit van de Tozo-regeling. Er is echter weinig geld vanuit het rijk beschikbaar voor die opgave, en bovendien is het niet gekoppeld aan een wettelijke verplichting. De gemeente Utrecht steekt daarom zelf 2,8 miljoen euro in het offensief. Voortman: ‘We zouden het wel toejuichen dat er meer geld komt vanuit het rijk. Maar we gaan daar niet op zitten te wachten.’

Daling
In de laatste Tozo-regeling zijn er beduidend minder ondernemers die een beroep doen op de steun dan in de eerste maanden van de pandemie. Voor de eerste tranche, vanaf maart 2020, deden ruim 11.000 Utrechtse ondernemers een aanvraag. In de laatste Tozo-periode zijn er nog zo'n 1.900 over. In de landelijke cijfers is ook een sterke daling te zien. Dat lijkt te suggereren dat een groot deel van de zelfstandigen heeft geprofiteerd van het economische herstel van de afgelopen maanden.

Tweedeling
Toch blijft er een groep ondernemers over met serieuze zorgen over de toekomst, weet economiewethouder Klaas Verschuure (D66). 'In de Troonrede hoorden we gisteren allemaal mooie woorden over de economie. Maar er is een tweedeling tussen bedrijven die het goed doen en bedrijven die achterblijven. De etalage ziet er leuk uit, maar als je doorloopt naar achter merk je dat er toch zorgen zijn.'

Schulden
Dat beeld wordt bevestigd door onderzoek van de Hogeschool Utrecht. Daaruit blijkt dat eind 2020 een behoorlijk deel van de Utrechtse Tozo-ontvangers met financiële problemen kampte. Bijna de helft had schulden of betalingsachterstanden, 23 procent van de ondernemers kon niet in het dagelijkse levensonderhoud voorzien, en voor 59 procent lukte dat maar nét.
 
Zombiebedrijven

Desondanks begrijpt Verschuure het besluit om de Tozo per 1 oktober stop te zetten. 'We zien minder faillissementen dan ooit, ook in onze stad. Dat is een signaal dat er iets ongezonds aan de gang is. Men noemt dat het overeind houden van zombiebedrijven.' Daarmee sluit Verschuure aan bij waarschuwingen die het Centraal Planbureau al langer uitdraagt: als de steunmaatregelen te lang doorgaan, gaat dat ten koste van de dynamiek op de arbeidsmarkt.

Interesse
Het eerdergenoemde onderzoek wijst ook uit dat de Utrechtse Tozo-ondernemers interesse hebben in ondersteuning van de gemeente. 63 procent gaf aan (misschien) gebruik te willen maken van hulp bij het versterken van de onderneming. In begeleiding naar een baan in loondienst heeft 52 procent interesse, en 40 procent van de ondernemers overweegt gebruik te maken van schuldhulpverlening.

Trots
Toch hebben ondernemers over het algemeen een duwtje nodig om daadwerkelijk hulp van de gemeente te accepteren, weten de wethouders. Verschuure: 'De aard van het beestje is: ondernemers doppen hun eigen boontjes.' Voortman: 'Daarom zeggen we tegen ondernemers: stap over je trots heen, kom naar ons toe.'

Dezelfde taal
Eén van de manieren om ondernemers aan te sporen om gebruik te maken van het ondersteuningsaanbod is de proactieve benadering: iedere Tozo-ondernemer krijgt een persoonlijk telefoontje. De zelfstandigen worden bovendien aangesproken door ervaringsdeskundigen – mensen met een ondernemersachtergrond die ‘dezelfde taal’ spreken. ‘Die aanpak kennen we uit de schuldhulpverlening’, licht wethouder Voortman toe.

Aan tafel
Utrecht pioniert ook een nieuwe methode om complexe problemen op te lossen: de doorbraaktafel. Gebaseerd op vergelijkbare interventies in het domein van zorg en welzijn, is deze aanpak bedoeld om een doorbraak te forceren bij ondernemers die kampen met problemen op meerdere vlakken. Verschillende partijen, zoals schuldhulpverleners, woningbouwcorporaties en ondernemersorganisaties, gaan bij elkaar ‘aan tafel’ om samen tot een oplossing te komen.

Blijvend
De nieuwe benadering kan wellicht het coronatijdperk overstijgen en zorgen voor blijvende nieuwe contacten tussen de gemeente en zelfstandigen, denkt Voortman. ‘Het stopzetten van de steunregelingen is de aanleiding voor dit offensief. Maar we doen hier wel ervaringen mee op. Als zo'n doorbraaktafel bijvoorbeeld goed blijkt te werken, zou je gek zijn om te zeggen: we stoppen er weer mee.’