Toezicht op inburgeringsonderwijs moet beter

Marktwerking in het inburgeringsonderwijs heeft gefaald. De overheid moet daarom een sterkere rol gaan spelen om de kwaliteit van het onderwijs voor inburgeraars te waarborgen. Dat geldt ook in het nieuwe inburgeringsstelsel, dat begin 2022 ingaat. 

Geen bijzaak
Dat is de strekking van een nieuw rapport dat de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) dinsdag presenteerde. Het advies, met de veelzeggende titel 'Inburgering is geen bijzaak', constateert dat de overheid het inburgeringsonderwijs jarenlang 'stiefmoederlijk' heeft bedeeld. 'Maar het is een onderwerp dat eigenlijk net zoveel aandacht zou moeten krijgen als andere onderdelen van de publieke sector, zoals zorg en basisonderwijs', zegt Monique Kremer, voorzitter van de ACVZ.

Onderwijsinspectie
Een belangrijk knelpunt is het beperkte toezicht op de kwaliteit van aanbieders van inburgeringsonderwijs, veelal private taalscholen. Dat gebeurt nu door stichting 'Blik op Werk', maar volgens de ACVZ zou de Onderwijsinspectie die taak over moeten nemen. Die houdt immers ook toezicht op al het andere onderwijs. De ACVZ ziet geen duidelijke reden waarom het inburgeringsonderwijs daarvan uitgezonderd zou moeten worden. Het is immers in het belang van de hele samenleving dat inburgering goed verloopt.

Hervorming
Op 1 januari 2022 treedt een grootschalige hervorming van het inburgeringsstelsel in werking. Daardoor wordt inburgering weer een publieke taak, ondergebracht bij de gemeenten. Toch blijven een aantal elementen van de marktwerking in stand. De onderwijsaanbieders blijven namelijk private partijen en 'Blik op Werk' blijft de uitvoerder van het kwaliteitstoezicht. Daarom blijven de aanbevelingen van de ACVZ relevant.

Teleurstellend
Sinds 2013 geldt volledige marktwerking in het inburgeringsonderwijs: inburgeringsplichtigen zijn zelf verantwoordelijk voor het opstellen en het financieren van hun inburgeringstraject. De aanname was dat die marktwerking de uitvoering van het inburgeringsonderwijs effectiever zou maken. In werkelijkheid is dat effect echter uitgebleven, zegt ACVZ-lid Hugo Fernandes Mendes. 'Het is kortgezegd teleurstellend. De overheid heeft zijn publieke taak verwaarloosd.'

Zwakke consument
De resultaten vallen tegen omdat het inburgeringsonderwijs nooit als volwaardige consumentenmarkt is gaan functioneren. Dat komt vooral omdat de inburgeringsplichtige een te zwakke consument is om gezonde concurrentie tussen aanbieders teweeg te brengen. De markt bleef daarom aanbod-gestuurd. Bovendien vestigden frauduleuze en malafide taalaanbieders zich op de markt. Zodoende is er nooit een optimale prijs-kwaliteitverhouding ontstaan.

Slachtoffer
'Daar zijn wij als samenleving slachtoffer van', aldus Fernandes Mendes, 'maar de echte slachtoffers zijn de inburgeraars.' Zij kunnen namelijk, als het inburgeren niet lukt, bestuurlijke boetes opgelegd krijgen. Ook kan een vertraagd inburgeringsproces consequenties hebben voor de verblijfsvergunning en voor eventuele naturalisatie.

Verwaarloosd
Rotterdams wethouder Bert Wijbenga (integratie en samenleven, VVD) reageerde dinsdag positief op het advies. 'Ik hoop dat het overgenomen wordt', aldus Wijbenga. Hij beaamt dat het huidige systeem tekortschiet. 'De afgelopen twintig jaar hebben we weliswaar veel mensen opgevangen met een woning en een uitkering, maar daarnaast hebben we er bar weinig aan gedaan. We moeten als gemeenten klaar zijn voor de nieuwe groep inburgeraars, maar we moeten ook oog blijven houden voor die oude groep, die we redelijk verwaarloosd hebben.'