Toekomst van werk brengt kansen en risico's

Toekomstgericht arbeidsmarktbeleid moet oog hebben voor de brede maatschappelijke en individuele betekenis van werk. Zo moet een baan niet alleen voorzien in inkomen, maar ook ruimte bieden voor de verantwoordelijkheden die werkenden naast hun werk hebben. Dat adviseert het Sociaal en Cultureel Planbureau. 

Identiteit
De kwaliteit van werk gaat om meer dan alleen een goed inkomen. Die gedachte staat centraal in het nieuwste rapport over de 'Veranderende wereld van werk' door het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). 'Werk heeft voor veel mensen een centrale plaats in hun leven: het genereert niet alleen inkomen, maar het is ook een plek waar mensen elkaar ontmoeten en waar zij een deel van hun identiteit aan ontlenen', aldus SCP-directeur Kim Putters.

Zorgen en leren
Daarom moet bij het hervormen van de arbeidsmarkt rekening worden gehouden met de effecten van werk op welzijn. Dat betekent dat arbeidsmarktbeleid oog moet hebben voor de verantwoordelijkheden die werkenden naast hun werk hebben. Dan gaat het vooral om zorgen en leren. Vanwege de vergrijzing is er immers steeds meer behoefte aan mantelzorg, en in de huidige kenniseconomie is het belangrijk dat werknemers continu kunnen investeren in bij-, her- en opscholing.

Technologische ontwikkelingen
'De laatste jaren zijn er zorgen of het met de kwaliteit van werk wel de goede kant op gaat', schrijft Kim Putters. 'Veranderingen op de arbeidsmarkt door bijvoorbeeld technologische ontwikkelingen, globalisering en vergrijzing hebben hun weerslag op hoe het werk is georganiseerd en daarmee ook op de kwaliteit van werk.' Het SCP onderzocht met name de invloed van platformisering en robotisering op de arbeidsmarkt. Die ontwikkelingen brengen zowel kansen als risico's met zich mee.

Zeggenschap
Kansen liggen bijvoorbeeld in de nieuwe werkgelegenheid gecreëerd door platformisering en robotisering. Ook kan technologie fysiek zwaar werk minder belastend maken. Technologisering kan verder zorgen voor meer zeggenschap over het werk, en meer flexibiliteit om werk met zorgen of leren te combineren.

Concurrentie
Een belangrijk risico, daarentegen, is dat een deel van de platformwerkers (denk aan maaltijdbezorgers of taxichauffeurs) weinig onderhandelingskracht heeft om verslechtering van de arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden tegen te gaan. Ook kunnen lager geschoolde werknemers te maken krijgen met concurrentie van robots.

Onderkant
De risico's treffen ook hoger opgeleiden, die toenemende werkdruk en een vervaging van de grenzen tussen werk en privé kunnen ervaren. Toch komen de risico's vooral bij de onderkant van de arbeidsmarkt terecht. Het zijn laag opgeleiden, laaggeletterden, mensen met een arbeidsbeperking en mensen met een migratieachterstand die het hardst worden geraakt door de negatieve effecten van technologisering.