Steden buiten Randstad de klos bij nieuw verdeelmodel

Vooral voor steden buiten de Randstad pakt het nieuwe objectieve verdeelmodel voor beschermd wonen, maatschappelijke opvang en begeleiding Wmo 2015 nadelig uit. Alleen al de Gelderse gemeenten gaan er structureel 72 miljoen euro op achteruit, zo berekende Martijn Leisink, de Arnhemse oud-wethouder jeugdzorg en financiën. Met name steden in de Randstad gaan er op vooruit. Het nieuwe verdeelmodel wordt in 2021 ingevoerd.

Kamervragen

PvdA-Kamerlid John Kerstens heeft de ministers Ollongren van Binnenlandse Zaken (BZK) en De Jonge (VWS) inmiddels om opheldering gevraagd, na berichtgeving over de doorrekening van Leisink door de Gelderlander. Kerstens wil dat de invoering van het verdeelmodel ‘on hold’ wordt gezet of op zijn minst de negatieve effecten ervan worden voorkomen.  

Grootste nadeelgemeente

Apeldoorn moet bijna een kwart van haar budget inleveren; bijna 20 miljoen euro en is daarmee de grootste nadeelgemeente. Arnhem verliest ruim 20 procent van haar budget (ruim 26 miljoen euro), Doetinchem 13,6 procent (ruim 10 miljoen euro), Nijmegen 10,6 procent (ruim 13 miljoen euro) en Ede 3,8 procent ruim 1,7 miljoen), aldus de berekening die Leisink via Twitter heeft gedeeld. Maar ook Zwolle raakt een vijfde van haar budget kwijt (ruim 26 miljoen euro), Assen bijna 12,6 miljoen euro (14,4 procent) en Vlissingen ruim 12,2 miljoen euro (12,6 procent). Dordrecht is de enige stad in de Randstad die een krappe 5,3 miljoen minder budget krijgt (5,7 procent). Purmerend, Zaanstad en Bergen op Zoom zijn de drie grootste voordeelgemeenten, maar ook steden als Amsterdam, Den Haag, Delft, Leiden en Haarlem krijgen miljoenen meer dan dat zij nu krijgen.

Principe onjuist

De berekening van Leisink is gebaseerd op cijfers die het ministerie van BZK eerder deze maand heeft gepubliceerd. De BZK-uitkomsten zijn nog niet definitief. Het nieuwe verdeelmodel wordt op onderdelen nog aangepast, zo stelt het ministerie in een toelichting. De cijfers moeten daarnaast worden geactualiseerd; bij de voorlopige berekening is van cijfers uit 2017 uitgegaan. Volgens oud-wethouder Leisink is echter het principe van een objectieve verdeling bij beschermd wonen ‘principieel onjuist’.

Demografische kenmerken

Voor beschermd wonen wordt het budget nu nog verdeeld over 43 centrumgemeenten op basis van historisch gebruik. Vanaf 2021 wordt het rijksbudget over alle gemeenten verdeeld, maar ook geïntegreerd met de budgetten voor maatschappelijke opvang en begeleiding. Bij de verdeling van het budget wordt, volgens het nieuwe objectieve verdeelmodel, onder meer gekeken naar demografische kenmerken. Maar dat is voor wat in ieder betreft beschermd wonen onzin, stelt Leisink. Mensen uit de ene gemeente kunnen een andere woongemeente kiezen, ‘omdat dáár de juiste opvang is’, aldus een van de vele tweets over dit onderwerp van Leisink. ‘De populatie van die gemeente zegt dus weinig over de aantallen. Als je geld toch op die basis gaat verdelen, gaat het zeker mis. Toch gebeurt het nu. Principieel onjuist.’

Onjuiste aanpak

De oud-wethouder wilde vooral de ‘onjuiste aanpak’ aan de kaak stellen, aldus Leisink maandag in een toelichting. Al eerder, toen hij nog wethouder was en toen het nieuwe verdeelmodel in ontwikkeling was, heeft hij voor de gevolgen van de gehanteerde uitgangspunten gewaarschuwd. Leisink stelt dat het primair aan gemeenten is om nu in het geweer te komen.

Lobby Apeldoorn

Dat doet Apeldoorn al, zo laat de gemeente in een reactie weten. Samen met gemeentekoepel VNG is Apeldoorn al geruime tijd bezig met een lobby om de negatieve gevolgen van de invoering van het nieuwe verdeelmodel zoveel mogelijk te beperken. Volgens de voorlopige cijfers zou de stad tussen de 26 miljoen en 32 miljoen euro moeten inleveren, zo laat een woordvoerder desgevraagd weten. ‘Nadere gesprekken en de uitkomsten uit nader onderzoek kunnen dus nog leiden tot andere cijfers. Daar zetten we ons ook voor in. We houden er als gemeente Apeldoorn desondanks rekening mee dat onze budgetten flink zullen teruglopen.’

Nadeel

De ‘pech’ van Apeldoorn ligt ‘m erin dat de gemeente door haar centrale ligging in een natuurrijke omgeving al lang relatief veel instellingen op het gebied van beschermd wonen en maatschappelijke opvang huisvest. ‘In het nieuwe verdeelmodel wordt in principe geen rekening meer gehouden met historisch gegroeide situaties. Dat laatste werkt in het nadeel van Apeldoorn’, aldus de woordvoerder.

Bijstellingen

De lobby van Apeldoorn en de VNG heeft al tot enige bijstellingen geleid. 'Zo zal het nieuwe verdeelmodel voor maatschappelijke opvang, beschermd wonen en begeleiding niet in één keer worden ingevoerd, maar zal dat geleidelijk gaan. Onze lobby in Den Haag zal zich onder meer richten op een langjarige overgangstermijn, want een korting van 26 tot 32 miljoen euro is niet in een paar jaar tijd te realiseren.'  In regionaal verband voert Apeldoorn gesprekken met Brummen, Epe, Hattem, Heerde en Voorst ver een convenant over de verdeling van taken, verantwoordelijkheden en budgetten. 'Uitgangspunt is het gezamenlijk financieren van regionale voorzieningen.'