Run dreigt op Wmo-loketten door versobering van de Awbz

De decentralisatie van de begeleiding vanuit de Awbz naar de Wet maatschappelijk ondersteuning (Wmo) is weliswaar uitgesteld, maar dat betekent geenszins dat er niets verandert. Zo wordt per januari de verzorgingshuiszorg voor een deel uit de Awbz geschrapt. Daarnaast wordt op het vervoer naar dag bestedingslocaties fi ks bezuinigd. En ook de bezuinigingen op het persoonsgebonden budget – hoewel deels verzacht – hebben gevolgen voor de toestroom op gemeentelijke voorzieningen.

Dat stellen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de organisatie van zorgondernemers Actiz en de Vereniging van Woningcorporaties Aedes. Zij hebben hun zorgen en bezwaren tegen de maatregelen en vooral de snelheid waarmee ze worden ingevoerd via brandbrieven onder de aandacht gebracht van Kamerleden. Zes Zuidoost-Brabantse gemeenten hebben daarnaast hun gemeenschappelijke zorgen expliciet onder de aandacht gebracht van de VNG-commissie Gezondheid en Welzijn. Daarbij ondersteund door de zorgaanbieders in die regio.

Bezwaarmakers
Alle ‘bezwaarmakers’ onderschrijven weliswaar de ontwikkeling om zorg en wonen te scheiden, maar stellen dat gemeenten en zorg- en welzijnsinstellingen voldoende tijd moeten krijgen om aanvullend beleid te maken en alternatieven te kunnen treffen. Als de maatregelen per 2013 van kracht worden, is die tijd er niet, stellen zij. Gemeenten en belangenorganisaties pleiten daarom voor uitstel.

De bezwaren richten zich op drie maatregelen. Zo worden vanaf 1 januari geen indicaties meer afgegeven voor de zogeheten zorgzwaartepakketten 1, 2 en 3. Mensen die relatief lichte ‘verzorgingshuiszorg’ nodig zouden hebben, kunnen vanaf januari niet meer terecht in een verzorgingshuis. Ze moeten thuis blijven wonen en zelf de benodigde hulp, zorg en ondersteuning regelen. Daarvoor zullen ze zeker gaan aankloppen bij het Wmo-loket van gemeenten.

‘De mensen waar het hier omgaat, zijn bijvoorbeeld alleenstaande ouderen die vaak eenzaam zijn en hulp nodig hebben bij hun dagelijkse verzorging’, licht directeur zorg Diana Rijntjes van de Zorgboog toe, een organisatie voor wonen, zorg en welzijn in de regio Helmond. Deze mensen moeten vanaf januari zelf hun boontjes gaan doppen. Voor huishoudelijke hulp kloppen ze bij het Wmoloket van de gemeente aan. En om de eenzaamheid tegen te gaan, zouden ze kunnen deelnemen aan dagbestedingsactiviteiten. Zouden, want daar schuilt volgens de Zuidoost-Brabantse gemeenten Helmond, Asten, Someren, Deurne, Laarbeek en Gemert-Bakel het tweede probleem: de bezuiniging op het vervoer naar de dagbestedingslocaties.

Per januari wordt de vergoeding voor het vervoer van mensen met een beperking met gemiddeld tien euro teruggebracht. Dit treft vooral ouderen en ggz-patiënten. Het vervoer is met dergelijke tarieven niet kostendekkend, stelt woordvoerder Dré Bemelmans namens de zes gemeenten. Omdat participatie bij iedereen hoog in het vaandel staat, is het de vraag wie dit gat gaat aanvullen. De cliënt zelf door het betalen van een hogere eigen bijdrage, aanbieders van dagbestedingsactiviteiten of gemeenten.

Luxe
Veel ouderen met een kleine aow-uitkering kunnen zich deze ‘luxe’ niet permitteren, stelt Rijntjes. ‘Klanten zullen afhaken. Dit is markt voor geraniumkwekers’, stelt ze cynisch. Evenals de zes Zuidoost-Brabantse gemeenten vreest Rijntjes dat veel mensen straks geen dagbestedingactiviteiten meer kunnen gaan doen en thuis achter de geraniums gaan zitten. Bijpassen door gemeenten en aanbieders is ook niet vanzelfsprekend.

Aanbieders van dagactiviteiten vrezen namelijk door de bezuinigingen op het persoonsgebonden budget (pgb) al in de fi nanciële problemen te komen (de derde maatregel). Hoewel de bezuinigingen op het pgb voor een deel in het Lenteakkoord zijn teruggedraaid, komen nieuwe zorgvragers nog maar mondjesmaat in aanmerking voor een pgb. Mensen die een beperkt aantal uren begeleiding en zorg nodig hebben, krijgen in ieder geval geen pgb meer. Zij zijn aangewezen op zorg in natura. Veel aanbieders van kleinschalige dagbestedingsactiviteiten die bijna alleen zorg leveren aan mensen met een pgb, zoals zorgboerderijen, komen hierdoor in de problemen.

Oplossing
De Zuidoost-Brabantse gemeenten hebben niet direct een oplossing paraat, stelt Bemelmans. ‘We brengen nu in kaart waar het gaat knellen en wat mogelijke oplossingen zijn’. Het is de zes gemeenten niet bekend op welke wijze en in welke mate gemeenten worden gecompenseerd door de verwachte extra toeloop.

Ook is hen niet duidelijk of hiermee in de nu gehanteerde verdeelsleutel van het Wmo-budget rekening wordt gehouden. Verder vrezen zij voor de gevolgen van de maatregelen voor kleine en grote zorgaanbieders in de regio. De vrees is dat voorzieningen – zoals zorgboerderijen – zullen verdwijnen, die straks hard nodig zijn als de begeleiding van de Awbz alsnog op het bordje van gemeenten komt te liggen.

VNG, Actiz en Aedes hebben zich in hun poging het tij te keren vooral gericht op de zorgzwaartepakketten. ‘Omdat dit het meest direct effect heeft op gemeenten’, verduidelijkt VNG-woordvoerder Asha Khoenkhoen. ‘We gaan wel op alle punten onderhandelingen voeren met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.’ VNG, Actiz en Aedes vinden de ingangsdatum van 1 januari 2013 te vroeg omdat er onder meer onvoldoende woningen zijn voor mensen met een zorgvraag, met name ouderen.

Ook is er geen duidelijkheid over de financiering voor gemeenten. ‘Extramuralisering (zorg buiten de muren van zorginstellingen) levert besparing op voor de Awbz-zorg, maar brengt voor gemeenten juist extra kosten met zich mee’, aldus de VNG. Bovendien is er te weinig tijd om alternatieven te regelen voor hulpbehoevenden die geen beroep meer kunnen doen op de Awbz.