ROB: blus acuut ergste brandhaarden sociaal domein

Tekortgemeenten kunnen niet tot 2021 wachten op een nieuw verdeelmodel voor het sociaal domein in het gemeentefonds, schrijft de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB). Anderzijds is die tijd wel nodig om tot een toekomstbestendige financiering te komen. De belangrijkste problemen die tot tekorten leiden moeten, daarom direct worden aangepakt.

Tweesporenbeleid

Met die boodschap reageert de ROB op een adviesaanvraag van minister Ollongren van Binnenlandse Zaken. ‘Voor het beantwoorden van de vraag hoe het verdeelmodel moet worden aangepast, zijn data nodig die er niet zijn en waarvan het verzamelen nog jaren in beslag zal nemen’, legt ROB-adviseur Bart Leurs uit. Jaren die er volgens de ROB niet zijn voor gemeenten die nu in de financiële problemen zitten. Om die reden krijgt Ollongren het advies om een tweesporenbeleid te volgen. ‘Het eerste spoor houdt in dat de belangrijkste oorzaken van de schrijnendste tekorten op het sociaal domein zo snel mogelijk met beproefde middelen worden aangepakt’, aldus Leurs. ‘Dan doel ik bijvoorbeeld op de kosten van de specialistische jeugdhulp voor gemeenten met instellingen met een landelijke functie binnen hun grenzen. Of bijvoorbeeld op de huisartsenverwijsroute die gemeenten op hoge kosten kan jagen zonder dat die er veel invloed op kunnen uitoefenen.’

Fijnmazige schaal

Het tweede spoor houdt een ‘meerjarig traject’ in, dat moet leiden tot een betere, meer toekomstbestendige verdeling. Leurs: ‘Bij de analyses die nodig zijn voor het modelleren moet niet alleen maar naar het gemeentelijk niveau gekeken worden maar – op meer fijnmazige schaal – naar huishoudens en personen. Het kost al een paar jaar om te bedenken welke gegevens nodig zijn, laat staan die te verzamelen.’

Minder perverse prikkels

Om die reden is er in de tussentijd volgens de ROB dan ook een hardheidsclausule nodig voor tekortgemeenten. ‘Die is er al voor een deel in de vorm van het Fonds Tekortgemeenten ofwel de stroppenpot, maar er is een duurzamere vorm nodig die niet tot perverse prikkels leidt. Voor de stroppenpot wordt vooral gekeken naar het karakter van het tekort; is het structureel of incidenteel? In plaats daarvan is een tussenoplossing nodig waarbij de oorzaak van het tekort een doorslaggevend criterium is en waarin de mate van stapeling meegenomen wordt. De oorzaken moeten van geval tot geval bekeken worden, evenals welke partij(en) tekorten moeten opvangen.’