Rijk blijft na decentralisatie taken verantwoording eisen

Het is nog onduidelijk in welke mate en op welke wijze de miljarden euro’s ‘ontschot’ naar gemeenten worden overgeheveld voor de gedecentraliseerde taken binnen het sociaal domein. Wel staat vast dat gemeenten op elk van de drie terreinen apart verantwoording zullen moeten afleggen.

Dat zegt minister Plasterk van Binnenlandse Zaken in dit nummer van Binnenlands Bestuur. Gemeenten pleiten al tijden voor beleidsvrijheid en daaraan gekoppeld ontschotte budgetten om de decentralisaties werk (Participatiewet), begeleiding en langdurige zorg (Algemene wet bijzondere ziektekosten) en jeugdzorg met de door het rijk opgelegde efficiencykortingen, naar behoren te kunnen uitvoeren. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft het belang daarvan vorig jaar bij de informateurs van het kabinet nadrukkelijk onder de aandacht gebracht. 

Alleen met een ontschot budget kan volgens het principe één-gezin-éénplan worden gewerkt, stellen gemeenten. Anders gezegd: alleen dan kunnen gezinnen – ongeacht aard, complexiteit en omvang van de problematiek – integraal en efficiënt worden ondersteund. Met één centrale coördinator die als spin in het web functioneert, waarmee een einde komt aan de wirwar van hulpverleners die bij gezinnen over de vloer komen.

Vastpinnen
Het kabinet onderschrijft het belang van het principe van één-gezin-één-plan.’ De minister wil zich echter nog niet vastpinnen op een totaal ontschot budget. ‘In het regeerakkoord staat ‘zo veel mogelijk ontschotte budgetten. We zijn nu aan het kijken in welke mate dat kan.’

‘We zullen bijvoorbeeld de budgetten met het indexeren ervan in het oog moeten houden. Stel dat je alles toevoegt aan het sociaal domein in het gemeentefonds. Dat is toch het werkdoel; zoveel mogelijk daar aan toevoegen. Voor het gemeentefonds heb je de trap-op-trap-af systematiek. Voor de zorg heb je een eigen indexering en die moet je ook houden; je hebt immers te maken met stijgende zorgkosten en demografi sche ontwikkelingen, dat kun je niet zomaar op nul zetten.’

Vangnet
‘En voor de uitkeringen is het nog weer anders omdat daar het budget nu al macro gekoppeld is aan de ontwikkelingen in de markt. In tijden van recessie heb je meer uitkeringsgeld nodig. Het huidige stelsel is wel interessant. Macro wordt van tevoren het budget gekoppeld aan wat er volgens een ingewikkeld pakketje aan criteria nodig is om de uitkeringen te kunnen verstrekken. Micro is het nu al zo dat gemeenten met uitkeringen in open verbinding staan, financieel, met het gemeentefonds. Wat je overhoudt, mag je houden, wat je tekort komt, moet je zelf bijpassen. Maar daar zit dan nog wel een vangnetconstructie bij.’

‘Dat wordt nu het precieze werk. Als je dat allemaal uiteindelijk in één budget laat landen, dan zul je in ieder geval aan het begin van het jaar moeten vaststellen wat de verdeling wordt van het gemeentefonds over de gemeenten en daarnaast wat de groeivoet is voor die verschillende domeinen van dat fonds. Maar als dat er een keer is, dan leidt dat uiteindelijk onder de streep tot één bedrag. Gemeenten weten dan voor het einde van het jaar precies wat hun budget is.’

Ongelukken
‘Er moet natuurlijk wel rapportage op plaatsvinden. Ik ben er van overtuigd dat ook de Tweede Kamer dat wil. De portefeuillehouder jeugdzorg wil een vorm van informatie, om te kunnen zien hoe het daarmee gaat.’ Het is ook nog niet duidelijk of de budgetten voor het sociaal domein in het gemeentefonds voor de decentralisaties worden geoormerkt.

Plasterk: ‘Ik wil het nog niet te ver gaan invullen, want de besprekingen lopen nog. Hoe je het ook inricht; je zult het altijd apart moeten administreren, alleen al om de groeivoet te kunnen vaststellen. Dat is ook in het belang van gemeenten, anders gebeuren er ongelukken.’