Rekenkamer: groei Awbz niet reëel ingeschat

Het ministerie van Volksgezondheid (Vws) schat de groei van het aantal mensen dat van de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz) gebruik gaat maken, te rooskleurig in. Dit kan straks negatief uitpakken voor gemeenten, als delen van de Awbz aan gemeenten worden overgedragen. Het budget dat gemeenten krijgen, zal niet toereikend zijn.

Overhevelingsbudget

Tot deze conclusie komt de Algemene Rekenkamer in haar toets op de juiste toepassing van de rekenregel. Deze wordt gehanteerd bij de bepaling van het overhevelingsbudget voor de decentralisatie van de Awbz-begeleiding naar gemeenten. In de bestuursafspraken tussen het Rijk en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is die rekenregel overeengekomen. Op verzoek van staatssecretaris Marlies Veldhuijzen van Zanten (VWS, CDA) en de VNG heeft de Algemene Rekenkamer getoetst of deze bij de vaststelling van het overhevelingsbudget conform afspraak is uitgevoerd.

Dynamiek zorgveld

Deels, concludeert de Algemene Rekenkamer, die tegelijkertijd beseft dat de toets is ingehaald door de politieke werkelijkheid. In de eind mei gepresenteerde voorjaarsnota van het kabinet staat immers dat de decentralisatie Awbz niet doorgaat. ‘De bevindingen blijven echter relevant’, stelt woordvoerder Jurjen Bügel van de Algemene Rekenkamer. ‘We belichten de dynamiek in dit zorgveld. Onze bevindingen kunnen op een later moment worden benut.’

Kanttekeningen

De Rekenkamer plaatst een aantal kanttekeningen bij de aannames die het ministerie gebruikt bij de vaststelling van het overhevelingsbudget. Voor 2014 zou het gaan om 2,8 miljard euro. De Rekenkamer heeft vooral moeite met de gehanteerde jaarlijkse volumegroei en de veronderstelde vraaguitval van mensen die nu een persoonsgebonden budget (pgb) hebben.

Zestig miljoen

Het ministerie gaat uit van een volumegroei van gemiddeld 2,5 procent. Dat is volgens de Rekenkamer meer een wens dan realiteit. ‘Elk jaar weer zien we dat het beroep op de Awbz toeneemt, ook al wil het ministerie dat deze juist afneemt’, stelt Bügel. De Rekenkamer vindt dat met reële groeicijfers moet worden gerekend en denkt meer aan een te hanteren groeipercentage van 3,25 procent. Dat betekent dat het over te hevelen budget met zestig miljoen euro omhoog moet.

Twijfels

De Rekenkamer heeft ook twijfels bij de effecten van het afschaffen van de pgb. Het ministerie gaat er vanuit dat ruim een derde van de mensen die nu via een pgb hun eigen zorg regelen, na het afschaffen van de pgb geen aanspraak meer op publiek gefinancierde zorg zullen maken. De Rekenkamer heeft grote twijfels bij deze aanname.

Tekorten

Een juiste inschatting is van belang, benadrukt de Rekenkamer, omdat daar de hoogte van het budget voor gemeenten voor een belangrijk deel van afhangt. Als meer voormalig pgb-gebruikers toch bij de gemeente gaan aankloppen, terwijl gemeenten daar geen budget voor hebben gekregen, kan dat miljoenen euro’s schelen. Per procent scheelt dat vijftien miljoen euro, zo heeft de Rekenkamer berekend. Anders gezegd: als niet de veronderstelde 32 procent pgb’ers afziet van zorg, maar slechts 30 procent, dan gaan de gemeenten voor dertig miljoen euro het schip in.

Ophef

De veronderstelde afname van het pgb-gebruik heeft al eerder voor de nodige ophef gezorgd. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) stelde na onderzoek in 2011 dat 43 procent van de budgethouders geen gebruik van de Awbz zou hebben gemaakt als er geen pgb zou zijn geweest. Onderzoeksbureau ITS becijferde een vraaguitval van 54 procent. Het Centraal Planbureau (CPB) is op basis van beide onderzoeken uitgegaan van een vraaguitval op de korte en middellange termijn van 35 procent (2015) en tot ongeveer 45 procent op de lange termijn. Het CPB voerde dit onderzoek op verzoek van de oppositie uit, tot onvrede van het ministerie van Economische Zaken: de 'baas' van het CPB.

Vraaguitval

De Rekenkamer stelt in haar rapport dat het SCP en ITS echter 'onvoldoende zekerheid' kunnen geven over de vraaguitval. Zowel het onderzoek van het SCP als ITS hadden niet specifiek betrekking op budgethouders die gebruikmaken van extramurale begeleiding, aldus de Rekenkamer. Juist dat deel zou naar gemeenten worden overgeheveld.

In het Lenteakkoord is overigens afgesproken dat het compleet afschaffen van de pgb van de baan is en dat de pgb-maatregel wordt ‘verzacht’. Het is nog niet duidelijk wat dit precies betekent.