Regionale mobiliteitsteams wekken hoge verwachtingen

Gemeenten zijn gewend om bijstandsgerechtigden naar werk te begeleiden. Maar sinds de coronacrisis heeft een veel grotere groep behoefte aan een duwtje richting de arbeidsmarkt. Zoals zelfstandigen of mensen van wie hun baan op korte termijn wordt bedreigd. ‘We kunnen een veel breder palet aan diensten aanbieden.’

Tweedeling
Willen we een tweedeling in de samenleving voorkomen, dan moeten we inzetten op het omscholen van de mensen van wie het werk verloren is gegaan in de coronacrisis. Dat zei hoogleraar Godfried Engbersen in augustus tegen Binnenlands Bestuur.

Niet lang daarna werd de inkomensondersteuning voor zelfstandigen, de Tozo, verlengd tot 1 juli 2021, met de boodschap dat gemeenten vanaf 1 januari ook aandacht moeten besteden aan een brede heroriëntatie op de arbeidsmarkt voor de groep zelfstandigen in de Tozo. Nog iets later, op Prinsjesdag, kondigde het kabinet een investering van 1,4 miljard in omscholing en werk-naar-werk begeleiding aan.

Instrumentarium
Daardoor wordt de doelgroep en het instrumentarium waarmee de gemeente werkt veel breder. Wethouders Peter Heijkoop (Dordrecht, werk en inkomen, CDA) en Rutger Groot Wassink (Amsterdam, sociale zaken, GroenLinks) hebben daar grote verwachtingen van. Ook hopen ze dat een volgend kabinet leert van deze crisis en serieus aan de slag gaat met een hervorming van de arbeidsmarkt.

Klappen
Het kabinet wil dat zelfstandigen die hun werk zijn verloren zich oriënteren op de toekomst. Voor sommigen betekent dat omscholing naar een andere sector, want de verwachting is dat een deel van de zelfstandigen voorlopig niet, of misschien wel nooit meer, terug kan naar hun oorspronkelijke werk. Wethouder Groot Wassink verwacht bijvoorbeeld niet dat de Amsterdam bezoekerseconomie snel weer de oude zal zijn. ‘Zelfs als we een vaccin hebben, verwacht ik niet dat dat zich binnen een jaar herstelt. Heel veel bedrijvigheid krijgt enorme klappen. De kans dat culturele sector en taximarkt zich nog herstellen tot hetzelfde niveau, schat ik buitengewoon klein in.’

Postzegel
Of de begeleiding, coaching en omscholing van zelfstandigen via de Tozo gaat lopen, lijkt echter onwaarschijnlijk. Gemeenten zijn vanuit de Tozo niet wettelijk verplicht om iets met heroriëntatie te doen. Bovendien is er binnen de Tozo nauwelijks geld beschikbaar voor die taak. Er is slechts 6,5 miljoen euro voor ‘maatwerk’ voor zelfstandigen, voor alle ­gemeenten bij elkaar. ‘Daarmee kun je de zelfstandigen allemaal een brief met een postzegel sturen, dat is het wel zo’n beetje’, zegt Peter Heijkoop. ‘Voor veel gemeenten zal dat helpen, maar voor Amsterdam is het een schijntje’, aldus Groot Wassink.

Potjes
Wel zijn er andere mogelijkheden voor gemeenten om met werk-naar-werk begeleiding aan de slag te gaan. ‘Het gehele pakket dat we met SZW hebben afgesproken, biedt volop mogelijkheden om potjes aan elkaar te verbinden’, zegt Peter Heijkoop. Een van die potjes bevat 195 miljoen euro voor het opzetten van nieuwe regionale mobiliteitsteams. Medio 2021 moet er een landelijk dekkend netwerk zijn van die teams, waarin gemeenten samenwerken met het UWV, vakbonden en werkgevers om werkgelegenheid te behouden. Amsterdam begon als een van de eerste arbeidsmarktregio’s afgelopen zomer al. Groot Wassink: ‘We willen heel nadrukkelijk de nieuwe crisisstructuur gaan benutten.’

Ontschot budget
Groot Wassink is enthousiast over het werken met een ‘ontschot budget’, want dat betekent dat de gemeente mensen kan helpen ongeacht uitkering of contractvorm. Gemeenten, die traditioneel gezien alleen mensen met een bijstandsuitkering begeleiden naar werk, gaan zich nu ook inzetten voor mensen met een WW-uitkering, zelfstandigen, en mensen die nog wel werk hebben maar toch over willen stappen. Heijkoop: ‘Wij waren altijd heel erg van uitkering-naar-werk. Maar in samenwerking met sociale partners kun je een veel rijker palet aan diensten aanbieden. Wij hebben daar hoge verwachtingen van.’

Lees meer in Binnenlands Bestuur nummer 24.