Dat blijkt uit een enquête van Binnenlands Bestuur in samenwerking met het actualiteitenprogramma De Monitor (KRO/NCRV) onder 473 ambtenaren werk en inkomen. De oude Wet Werk en bijstand (wwb) was voor bijstandscliënten al dermate complex dat die het vinden van werk in de weg stond. Met name de laaggeletterdheid, de financiële problemen en de gebrekkige administratieve vaardigheden van (veel) cliënten vormen een belemmering. De fraudewet – terugbetalen van het te veel ontvangen uitkeringsbedrag met daarbovenop een 100 procent boete – geldt eveneens als een onevenredig zware belasting. 

Kledingeisen 
De invoering van de nieuwe Participatiewet per 1 januari maakt het er volgens de geënquêteerden – 473 respondenten, waaronder beleids- en uitvoerende ambtenaren, afdelingshoofden en directeuren sociale dienst – allerminst beter op. De handen gaan nog wel op elkaar voor de nieuwe maatregelen om bijstandscliënten te laten voldoen aan een taaltoets en aan kledingeisen bij sollicitaties. Maar de nieuwe eisen op het gebied van reistijd (maximaal 3 uur reizen voor het werk) en de verhuisplicht zijn volgens het overgrote merendeel van de ambtenaren weinig tot zeer weinig behulpzaam om uitkeringsgerechtigden te laten terugkeren naar de arbeidsmarkt. Ook het nieuwe sanctieregime – het opleggen van een korting op de uitkering van één tot drie maanden bij het niet nakomen van verplichtingen – stuit bijna de helft van alle respondenten tegen de borst. Het is overigens mogelijk dat verantwoordelijk minister Asscher nog met een versoepeling komt. Van de ambtenaren op de werkvloer staat één op de drie niet achter de nieuwe wwb-maatregelen. Bij de beleidsmedewerkers van de sociale dienst ligt dat percentage zelfs nog iets hoger. 

Sancties
Het wordt volgens de meeste respondenten als gevolg van de nieuwe bijstandsregels voor sociale diensten steeds moeilijker om rekening te houden met de persoonlijke situatie van uitkeringsgerechtigden. Ruim één op de drie respondenten – de directeuren niet uitgezonderd – verwacht dat de strengere regels ertoe zullen leiden dat ze vaker de andere kant zullen opkijken, of met andere woorden dat ze tot ambtelijke ongehoorzaamheid leiden. Ze leggen bijvoorbeeld geen sanctie op als cliënten zonder opzet fraude hebben gepleegd. De regels zijn volgens de meeste ambtenaren zo ingewikkeld geworden ‘dat goedwillende mensen eerder onbewust frauderen’. Die mensen een boete opleggen, vindt liefst 80 procent van de ambtenaren onterecht. De meeste ambtenaren kunnen zich goed voorstellen dat de nieuwe maatregelen uitkeringsgerechtigden tot wanhoop drijven. Nu al ziet gemiddeld 40 procent van de ambtenaren op de werkvloer dat de strengere aanpak leidt tot meer agressie. Nog meer ambtenaren – twee op de drie – voorzien dat het strengere regime een verdere toename van agressie tegen medewerkers van de sociale dienst tot gevolg zal hebben. Alleen directeuren en afdelingshoofden zien het blijkens de enquête op dit vlak iets minder somber in dan de uitvoerende ambtenaren en de beleidsmedewerkers.

Ja: donderblauw

Neutraal: blauw
Nee: lichtblauw