Rechter moet ingrijpen bij ‘foute’ gemeenten

Het kabinet gaat niet ingrijpen bij gemeenten die zonder overleg met hun inwoners de huishoudelijke hulp stopzetten of versoberen. Dat laat het aan de rechter over. Dat schrijft staatssecretaris Van Rijn (VWS) aan de Kamer in reactie op het artikel in Binnenlands Bestuur dat gemeenten massaal de wet overtreden bij dergelijke besluiten.

Sancties

Gemeenten moeten zorgvuldig zijn bij het aanpassen van de huishoudelijke hulp bij mensen met een lopende indicatie, benadrukt Van Rijn in zijn Kamerbrief. Het is wettelijk bepaald dat gemeenten een besluit goed motiveren. ‘Om dit zorgvuldig te doen zal de gemeente de burger in deze afweging moeten betrekken. Het enkele feit dat de gemeenten minder budget tot haar beschikking heeft is onvoldoende motivatie.’ De staatssecretaris blijft volgen of gemeenten het overgangsrecht zorgvuldig zullen toepassen. Als gemeenten dat niet doen ‘verwacht ik dat de rechter dit zal sanctioneren’, aldus de staatssecretaris.

In strijd met wet

Het kabinet moest de Kamer op initiatief van CDA-Kamerlid Mona Keijzer laten weten of gemeenten inderdaad in strijd handelen met de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015) én wat het gaat doen om gemeenten op hun fout te wijzen. CDA, SP, D66 en GroenLinks vinden dat het kabinet moet ingrijpen bij gemeenten die de wet aan hun laars lappen door eenzijdig te tornen aan de huishoudelijke hulp.

Zorgvuldig proces

Gemeenten worden geacht, op basis van een zorgvuldig proces waarin het individueel onderzoek centraal staat, passende ondersteuning te bieden die mensen in staat stelt zo lang mogelijk thuis te blijven wonen, stelt Van Rijn. ‘De Wmo 2015 schrijft niet voor welk ondersteuningsproduct hiervoor moet worden ingezet. Veel gemeenten zijn vanwege de nieuwe wetgeving en het lagere budget op dit moment bezig de huishoudelijke hulp op een andere manier in te richten, zodat deze vorm van ondersteuning beschikbaar blijft voor mensen die daarop aangewezen zijn.’

Drie wetten

Als gemeenten besluiten de huishoudelijke hulp te versoberen of te beëindigen, moeten zij zich onder meer houden aan de Wmo 2015, de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en bepalingen in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), benadrukt Van Rijn. Een van de bepalingen uit het EVRM bepaalt dat – mede aan de hand van de oorspronkelijk afgegeven beschikking aan betrokkene –, de gemeente een afweging moet maken en bepalen ‘of en in hoeverre het overgangsrecht leidt tot een rechtvaardig en evenwichtig resultaat’.

Bezwaar en beroep

‘Als een inwoner het niet eens is met het besluit van zijn gemeente om de huishoudelijke hulp te versoberen, te beëindigen, via een algemene voorziening te verstrekken of vindt dat het overgangsrecht ontoereikend is, dan staat de mogelijkheid van bezwaar of beroep open’, vervolgt de staatssecretaris. Gemeenten moeten deze mogelijkheid kenbaar maken.

Beperken beroepsprocedures

Als gemeenten willen schrappen in het aantal uren huishoudelijke hulp is het volgens Van Rijn wettelijk gezien niet verplicht om een individueel onderzoek te doen. Wel is er vanuit de Awb de ‘algemene eis van een goede voorbereiding op een besluit’. De staatssecretaris juicht het wel toe als gemeenten individueel met inwoners in gesprek gaan over aanpassingen. ‘Ik vind dat een goede handelswijze die past in de geest van de Wmo 2015, waar de gemeente naast de burgers staat en met hen in gesprek is. Deze persoonlijke benadering zorgt voor wederzijds begrip, vermindert de onzekerheid bij mensen die gebruik maken van deze voorziening en beperkt het aantal bezwaar- en beroepsprocedures.’ Als inwoners aangeven maatschappelijke ondersteuning nodig te hebben, zijn gemeenten op grond van de Wmo 2015 wel verplicht een individueel onderzoek te doen.