‘Pgb-angst’ bij gemeenten onnodig

Gemeenten moeten niet huiverig zijn om inwoners met een hulp- of zorgvraag een persoonsgebonden budget (pgb) toe te kennen. Integendeel. Via ‘kleine’ aanbieders – die door pgb-houders worden ingeschakeld – komt zorginnovatie pas echt van de grond. Bovendien is ‘pgb-zorg’ veelal goedkoper.

Besparing

Dat stelt directeur Aline Saers van Per Saldo, de belangenvereniging van mensen met een persoonsgebonden budget. Pgb-tarieven zijn volgens Saers een derde goedkoper dan de reguliere zorgtarieven. Aanbieders die op de pgb-markt actief zijn, zijn vaak kleinere ‘spelers’ zonder enorme overheadkosten. Gemeenten kunnen volgens Saers hiermee flink op de kosten besparen.

Vastlopen

Mensen die levenslang en levensbreed afhankelijk zijn van ondersteuning – zoals mensen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking – lopen volgens de directeur van Per Saldo vaak vast in de reguliere zorg. ‘Ze willen bijvoorbeeld op hun eigen manier geholpen worden bij het wassen en aankleden. Dan hebben we het veelal over een ander tempo en op andere tijdstippen dan de reguliere zorgverlener wil en kan bieden, gezien de beperkte tijd die ze voor een cliënt hebben.’ Als deze mensen voor een pgb kiezen en zelf hun zorg op maat kunnen inkopen, kunnen ze een zelfstandiger leven leiden en hebben hun leven meer in eigen hand.

Innovatie

Saers haalt een heel ander voorbeeld aan: kinderen die speciaal onderwijs nodig hebben, maar omdat ze zo’n gecompliceerde aandoening hebben, daar toch niet terecht kunnen. ‘Uiteindelijk krijgen veel van deze kinderen een leerplichtontheffing. Nederland telt 15.000 ‘thuiszitters’.’ Die kinderen zijn dus opgegeven, stelt Saers, terwijl dat in lang niet alle gevallen nodig is. ‘Ik ken ouders die met een pgb voor hun kind zelf onderwijs hebben geregeld. Ze hebben hun kind echt vooruit zien gaan, op een manier die ze aanvankelijk zelf niet voor mogelijk hadden gehouden.’ De kennis die met onderwijs-op-maat wordt opgedaan – de innovatie die via het pgb van de grond is gekomen – kan later ook ten goede komen aan andere kinderen.

Nieuwe doelgroepen

Voor onder meer deze kinderen, voor mensen met een verstandelijke beperking en voor mensen met ggz-problematiek worden gemeenten per 1 januari verantwoordelijk. Saers maakt zich op dit punt zorgen, omdat veel gemeenten niet met de nieuwe doelgroepen bekend zijn, niet weten welke zorg en ondersteuning ze nodig hebben en wat ze eventueel zelf kunnen doen. Dat bleek ook uit de tweede Wmo-evaluatie van het SCP.

Fraude

Daarnaast is er de ‘pgb-angst’ onder gemeenten. ‘Het gevoel bij veel gemeenten is dat ze met ‘budgethouders’ (mensen met een pgb, red.)  worden opgescheept en dat ze daar meer geld aan kwijt zijn dan als een algemene voorziening wordt toegekend’, stelt Saers. Ook vanwege de verhalen over pgb-fraude die af en toe opduiken, gaan de gemeentelijke vlaggen bij een pgb-aanvraag niet meteen uit, erkent ze. Maar, benadrukt Saers meteen: ‘Het pgb is wettelijk in de Wmo 2015 verankerd en in die wet zijn waarborgen opgenomen om misbruik te voorkomen.’

Regie voeren

‘Alleen mensen die zelf overwogen kiezen voor een pgb en zelf de regie kunnen voeren op de in te kopen zorg en ondersteuning, komen voor een pgb in aanmerking.’ In de wet is tevens vastgelegd dat de kosten voor pgb-voorzieningen niet boven de kosten van zorg in natura mogen uitkomen. Het budget dat de gemeente toekent, kan via het zogeheten trekkingsrechten bij de SVB worden aangesproken. De budgethouder moet daarbij facturen overleggen. Volgens Saers wordt hiermee frauduleuze bemiddelingsbureaus de das omgedaan. Samen met een aantal andere voorwaarden waaraan pgb-houders moeten voldoen, is volgens Saers sprake van een ‘solide en robuust’ pgb.

Vooroordelen

Volgens Saers bereiden gemeenten zich onvoldoende voor op de gevolgen van de wettelijke verankering van het pgb. ‘Ze laten zich veelal sturen door vooroordelen.’ Die moeten ze aan de kant schuiven. ‘Als pgb-aanvragers aan de voorwaarden voldoen, moeten gemeenten hen een pgb verstrekken.’ Werk aan de winkel, wil Saers maar zeggen, want voor 1 januari moeten gemeenten laten zien hoe ze pgb-aanvragen gaan (in)regelen.

Motivatie

In de keukentafelgesprekken – waarbij in kaart wordt gebracht wat de hulpvraag is, wat de aanvrager en/of zijn omgeving zelf kan doen en wat aan professionele zorg en ondersteuning nodig is – moet in ieder geval ook het pgb aan bod komen. ‘De aanvrager moet naar zijn motivatie worden gevraagd. Hij moet uitleggen wat de meerwaarde van een pgb is boven zorg in natura. Hij moet aangeven welke zorg zal worden ingekocht, hoe deze wordt ingericht, welke eisen de pgb-houder aan de verleende zorg stelt en hoe deze worden geëvalueerd.’ Ook moet een budgetplan worden gemaakt, waarin staat aangegeven waaraan het budget zal worden besteed. ‘Gemeenten moet dit allemaal checken en helder krijgen of de aanvrager in staat is zijn eigen zorg te regelen en aan te sturen én de administratie te doen. Vervolgens moeten zij er op toezien dat dat ondersteuning van goede kwaliteit wordt ingekocht’, verduidelijkt Saers.