Participatiewet moet worden verruimd

Utrecht en Groningen willen meer financiële en beleidsruimte in de Participatiewet om bijstandsgerechtigden aan het werk te krijgen. Aanleiding voor dit pleidooi van beide gemeenten zijn de resultaten van het bijstandsexperiment die vandaag in vijf van de zes deelnemende gemeenten zijn gepresenteerd.

Persoonlijke aanpak

‘Er is een persoonlijke aanpak nodig waarin ruimte is voor maatwerk voor de werkzoekenden’, stelt de Utrechtse wethouder Linda Voortman (werk en inkomen, GroenLinks) in reactie op de Utrechtse onderzoeksresultaten. ‘Daar hebben onze werkmatchers wel meer tijd voor nodig om goede gesprekken te voeren en in te schatten waar een inwoner bij gebaat is.’ Daarvoor is vanuit het rijk extra geld nodig.

Meer beleidsruimte

Ook is er meer beleidsruimte nodig. Want uit de experimenten van de vijf gemeenten blijkt dat verschillende aanpakken verschillende resultaten opleveren. Die aanpakken varieerden grofweg van extra begeleiding door de gemeente, ontheffing van de verplichting om werk te zoek en te accepteren en het (beperkt) mogen bijverdienen. Er is niet één ‘recept’ dat leidt tot een hogere uitstroom naar werk, meer sociale participatie of meer welbevinden.

Vast contract

Als bijstandsgerechtigden meer eigen regie krijgen, is er een grotere kans op een vast contract voor onbepaalde tijd, zo komt uit het Utrechtse experiment naar voren. Als er meer tijd is voor het contact met bijstandsgerechtigde en klantmanager heeft dat op meerdere fronten een positief effect, zowel op de uitstroom naar werk als op het welbevinden van mensen. Een financiële prikkel werkt alleen bij banen met een laag aantal uren. Een ruimere bijverdienregeling zet mensen wel aan tot het vinden van werk. Bijstandsgerechtigden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben vooral extra hulp en begeleiding nodig om vooruit te komen. Kortom: er is niet één aanpak waarmee bijstandsgerechtigden het beste worden geholpen. Er is maatwerk nodig, omdat sommige bijstandsgerechtigden baat hebben bij de ene alternatieve aanpak, en anderen floreren beter bij een andere aanpak, zo blijkt uit de experimenten.

Belemmering

‘Er is wettelijke ruimte nodig om verschillende aanpakken, zoals extra kunnen bijverdienen, mogelijk te maken’, vindt Voortman. ‘De wetten moeten er zijn om ons te ondersteunen in de uitvoering van onze taak; het begeleiden van mensen die in de bijstand zitten. En daarbij geen beperkingen opleggen. Er moet meer ruimte zijn voor gemeenten om een passende aanpak te maken voor de 10.000 Utrechters die wij hier in de bijstand hebben.’ De huidige Participatiewet belemmert gemeenten daarin, vindt Voortman.

Meer capaciteit

Daar sluit haar Groningse collega Carine Bloemhoff (werk en participatie, PvdA) zich bij aan. Voor Groningen zijn de onderzoeksresultaten aanleiding om bij het rijk te pleiten voor meer experimenteerruimte in de Participatiewet en op grotere schaal onderzoek te doen naar de effecten van positieve aandacht en individueel maatwerk. ‘Wij willen dat de Participatiewet wordt aangepast met meer ruimte voor mensen om zelf keuzes te maken en extra bij te verdienen. Een methode gericht op meer ruimte, vertrouwen en individuele begeleiding van mensen in de bijstand. Dit vraagt meer capaciteit.’