Ontdekte zorgfraude is topje van ijsberg

Als dagbesteding henneptoppen knippen. Het gebeurt. In het casino zorggeld vergokken ook. Net zoals het indienen van declaraties van niet geleverde zorg. Fraude in de zorg is er in allerlei soorten en maten. Hetgeen ontdekt wordt, is het topje van de ijsberg.

Onderschatting

De omvang van zorgfraude in Nederland is lastig in te schatten. ‘We hebben eind vorig jaar op basis van onderzoek geschat dat er jaarlijks 100 miljoen euro wordt gefraudeerd bij begeleid en beschermd wonen binnen de Wmo en de Wet langdurige zorg (Wlz). Als we dat met gemeenten bespreken, zeggen ze stuk voor stuk dat dit een onderschatting is’, vertelt Carla Vianen, coördinator onderzoek en analyse van het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ). En begeleid en beschermd wonen is maar een klein onderdeel van de zorg.

Onderzoek

‘Over de omvang van de totale zorgfraude in Nederland durf ik eigenlijk niets te zeggen, maar we ondernemen wel pogingen om het te onderzoeken. We kunnen ons hierbij alleen baseren op de meldingen die we krijgen. Volgens de gemeenten die we spreken, is er heel veel wat we niet zien.’ Momenteel is het IKZ met een onderzoek bezig naar fraude met persoonsgebonden budgetten (pgb’s). Samen met het RIEC-Oost Nederland (Regionaal Informatie- en Expertise Centrum) wordt daarnaast onderzoek gedaan naar de verwevenheid van criminaliteit in de zorg. Vianen: ‘We kregen signalen dat er een en ander aan de hand is. Als iemand thuis een hennepplantage heeft; is dat wel een goede zorgverlener?’

Alert

Gemeenten kunnen zich aansluiten bij het IKZ en kunnen meldingen indienen via het meldpunt zorgfraude, dat momenteel wordt gehost door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Als ze bij het IKZ zijn aangesloten, krijgen gemeenten ‘verrijkte’ informatie over fraude(signalen) die bij het IKZ terecht komen. Het is informatie die bij de zogeheten ketenpartners bij het IKZ aanwezig is. Gemeenten die niet zijn aangesloten, krijgen een ‘kale melding’ dat bij een aanbieder vermoedens van fraude zijn, vertelt Lieke Freeke van VNG Naleving, een van de ketenpartners van het IKZ. Met die verrijkte signalen hebben gemeenten meer ‘munitie’ in handen om actie te ondernemen, met de kale melding zijn ze vooral alert gemaakt. Bij fraude(signalen) gaat het zowel om de rechtmatigheid als om de kwaliteit van de geleverde zorg.  

Fraudebesef

Steeds meer gemeenten sluiten zich aan bij het IKZ, dat sinds 2016 bestaat. Inmiddels staat de teller op 152 en een aantal zit in de pijplijn. Maar nog niet allemaal dus. Is er onvoldoende ‘fraudebesef’ bij gemeenten? ‘Dat kan best nog bij vooral kleine gemeenten spelen. Zij denken wellicht dat het niet voorkomt omdat ze iedereen kennen’, aldus Vianen. Het aantal meldingen dat van gemeenten bij het IKZ terechtkomt, is de laatste jaren toegenomen. Vorig jaar kwamen er in totaal 613 fraudesignalen binnen, waarvan 118 van gemeenten. Het jaar daarvoor waren er 53 van de 558 signalen afkomstig van gemeenten en in 2017 kwamen er 10 signalen van de in totaal 675 signalen van gemeenten binnen. Een duidelijke stijgende lijn, die echter ook te maken heeft met de toename van het aantal aangesloten gemeenten.

Begeleiding

De meeste signalen gaan over begeleiding individueel, beschermd wonen en dagbesteding, weet Freeke. Er wordt te weinig zorg geleverd en/of de kwaliteit van de geleverde zorg laat te wensen over. ‘Vaak wordt er wel iets van zorg of begeleiding gegeven, maar dat beperkt zich dan bijvoorbeeld tot een uurtje koffiedrinken per week. Dat is niet de begeleiding die in die indicatie staat die de cliënt heeft gekregen.’ Ook kreeg ze eens een melding dat cliënten als dagbesteding toppen uit hennepplanten moesten knippen. ‘Dat is ongetwijfeld vaker aan de orde.’

Goed verdienmodel

Beiden maken zich zorgen over de meldingen, en vooral over al die misstanden die niet boven tafel komen. Vianen vreest dat het IKZ slechts het topje van de ijsberg in beeld heeft. ‘Je ziet soms hoe makkelijk het is om te frauderen en hoeveel geld er mee is gemoeid. Ook voor criminelen is de zorg een goed verdienmodel. Het gaat echt niet om een rekeningetje dat verkeerd wordt ingediend. Er is veel meer aan de hand. Ook dat zijn we nu aan het onderzoeken.’ Het IKZ adviseert gemeenten vooral op de voorkant te letten. Vianen: ‘Zorg dat je goede contracten sluit met zorgaanbieders waarop je kunt terugvallen. En screen zorgaanbieders aan de voorkant zodat je niet achteraf met de gebakken peren zit.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nummer 9 van deze week (gratis inlog)