Ombudsman: overheid faalde bij pgb
Het menselijk belang is op alle fronten uit het oog verloren bij de invoering van de nieuwe wet voor het persoonsgebonden budget (pgb). De overheid is, zoals al vaker gebeurde, tekortgeschoten en lijkt maar niet te leren van eerder gemaakte fouten.
Niet thuis
'En het is de burger die hiervoor uiteindelijk de rekening betaalt.' Deze conclusie trekt de Nationale ombudsman is een dinsdag verschenen rapport. Het valt de overheid zwaar aan te rekenen, zegt ombudsman Reinier van Zutphen. 'Het is niet de eerste keer dat een ingrijpende verandering gepaard gaat met veel problemen. En toen de mensen die het aanging zich tot de overheid wendden, gaf die niet thuis.'
Gegevens aanleveren
Per 1 januari van dit jaar is de wet veranderd. Voorheen beheerden mensen zelf hun pgb, maar dit systeem was fraudegevoelig. Daarom krijgen pgb-houders sinds dit jaar het geld niet meer rechtstreeks op hun rekening gestort, maar wordt het budget door de Sociale Verzekeringsbank (SVB) beheerd en rechtstreeks uitbetaald aan de zorgverlener. De SVB controleert op basis van door de gemeente aangeleverde gegevens en betaalt uit.
Niet opgelost
De wijziging heeft grote gevolgen voor zowel de budgethouder als de zorgverlener. Beiden zijn namelijk financieel afhankelijk van de overheid. In veel gevallen kwamen betalingen echter veel te laat of bleven zelfs helemaal uit. Als er maar een klein gegeven onjuist was ingevuld, blokkeerde het systeem met alle gevolgen van dien voor de uitbetaling. Deze problemen met het systeem zijn volgens de ombudsman overigens tot op de dag van vandaag niet opgelost.
Fouten gemaakt
De ombudsman concludeert dat in de aanloop naar de stelselwijziging het menselijke belang nog wel in het vizier stond van alle spelers. 'Maar het verzandde steeds meer in regels en het eigen systeem. Hierdoor is de realiteit steeds meer op de achtergrond komen te staan.' Van begin tot eind zijn volgens Van Zutphen fouten gemaakt. 'Als je plannen maakt, moet je de haalbaarheid toetsen, dat is niet gebeurt. En vlak voor de invoering, eind vorig jaar, zijn een aantal regels toch nog aangepast, dat werkt ook niet.'
Reactie Van Rijn
De aanbevelingen van de Ombudsman om het pgb-systeem te verbeteren en te vereenvoudigen, worden door staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) overgenomen. 'Die neem ik zeer ter harte en betrek ik direct in de plannen die nu worden uitgewerkt', laat hij in een reactie weten. Van Rijn erkent - opnieuw - dat 'bij de invoering van het nieuwe pgb-systeem niet is voldaan aan hetgeen burgers zouden mogen verwachten'.
De SP heeft inmiddels gezegd een debat te willen met Van Rijn (Volksgezondheid) over het rapport van de Ombudsman.(ANP)
Het staat er allemaal nogal omfloerst. Per slot van rekening kan zelfs een ombudsman met tig jaren ervaring het zich niet permitteren om de vinger werkelijk op de zere plek te leggen. De opvolger van Brenninkmeijer moest een meer volgzaam persoon worden. Gelukkig is die oekaze niet doorgegaan en hebben we nu weer een ombudsman die zijn sporen in het bewaken van de kwaliteit van ons rechtssysteem verdiend heeft.
Ook van Zutphen kan echter de vinger niet voluit op de zere plek drukken. Dat doet erg AU en dat is nou net waar politici niet van houden.
De lijst van mislukte projecten is veel en veel langer dan in het PGB rapport aan de orde komt. Ik herinner mij nog de toezegging van minister Zalm (ca. 1998) aan de 2e kamer om bij de overgang naar de EURO, het belastingaangiftesysteem multicurrency te maken. Daarmee werd meer dan twee derde van de programmatie capaciteit van de belastingdienst voor meerdere jaren vastgelegd.
Wat politici weigeren te begrijpen is dat de complexiteit van de samenleving dermate groot is, en dat zij daar maar een dermate fractioneel stukje van zien, dat zij geen waarheidsgetrouwe oorzaak en gevolg verbanden kunnen leggen.
Alles waar politici iets over zeggen wordt bezien vanuit een enge visie gebaseerd op de eigen politieke kleur, met de daarbij passende standaard gedragsmechanismen en uitlatingen.
Het besef dat het oplossen van ingewikkelde maatschappelijke problemen aan strenge integriteits- en kwaliteitseisen moeten voldoen, komt in hun woordenboek niet voor. In iedere oplossing moet immers iets van de politieke kleur doorklinken, terwijl de burger al lang weet dat de beste oplossingen politiek kleurloos zijn.
Enkele jaren geleden heeft de regering besloten om het IAK, het Integraal Afwegings Kader, rijksbreed in te voeren. Sindsdien moet elk flintertje beleid, moet elk flintertje regelgeving voldoen aan de integriteits- en kwaliteitseisen die in het IAK zijn geïntegreerd.
VWS ligt van alle ministeries mijlenver op kop met het negeren van het IAK. Met het ene na het andere bedrijfsongeval als gevolg. Hier is geen sprake meer van collateral dammage, maar van het bewust nemen en manipuleren van risico´s om het geformuleerde doel maar te bereiken.
Niets ontziend gaan politici voor het doel. Tegenspraak binnen de NZa is spelen met je leven. Accountants krijgen van hun organisatie een verbod opgelegd om nog langer de cijfers van ziekenhuizen en instellingen van een goedkeurende verklaring te voor zien. De tegenspraak van de beroepsorganisatie NBA werd door VWS meer als een lastige parasiet, dan als het signaleren van een werkelijk probleem gezien. Keer op keer werd er met de tegenspraak NIETS gedaan.
Politici hebben nog steeds niet door dat de eis van kwaliteit en integriteit van de bestuurlijke besluitvorming hun politieke vrijheden aantasten en een opmaat zijn voor een geheel ander functioneren van de 2e kamer.
Na het besluit voor rijksbrede invoering van het IAK stuurde de 2e kamer een brief aan het kabinet dat dit hun politieke vrijheid niet mocht aantasten. Een werkelijk kritische 2e kamer zou juist eisen dat zij de kwaliteit en integriteit van de wetsvoorstellen kunnen toetsen aan de hand van een oordeel van de rekenkamer over het al dan niet voldoen aan het IAK.
Niet meer ex post weer een niets zeggende enquête uitvoeren (de hoofdconclusies zijn altijd dezelfde), maar ex ante risico´s analyseren en eisen aan de bestuurlijke uitvoeringsstructuur en de governance stellen.
Alleen dat kan leiden tot herstel van politiek vertrouwen. Het opwerpen van kiesdrempels en andere toegangsbeperkingen is slechts gepruts in de marge.
De belangrijkste taak van Kamerleden wordt het toetsen van kwaliteit en integriteit van het beleid gericht op het aansturen van de samenleving.
Daarnaast blijven er voldoende andere onderwerpen over waar politici hun hobby's uit kunnen leven.