Normalisering drugsgebruik issue voor gemeenten

Het gebruik van harddrugs wordt steeds normaler. Per week worden in Europa gemiddeld twee nieuwe psychoactieve stoffen gemeld. Die vallen nog niet onder de Opiumwet en zijn vaak gemakkelijk verkrijgbaar via internet. ‘Om zicht erop te hebben en interventies te kunnen plegen moeten gemeenten drugsgebruik beter in kaart brengen en meer kennis in huis hebben’, aldus projectleider Sara Woods van Stichting Mainline.

Jullie signaleren dat drugsgebruik steeds normaler wordt onder jongeren en in toenemende mate wordt gebruikt buiten de Randstad. Waaruit blijkt dat?

‘Mainline richt zich op harm reductie, wat betekent dat wij (problematisch) druggebruikers ondersteunen in beperking van de maatschappelijke en gezondheidsrisico’s rondom gebruik. We doen veel veldwerk en spreken met gebruikers en professionele hulpverleners. We horen wat er speelt en wat verandert. Uit die contacten en uit onze drugs- en quickscans, die wij onder andere in Alkmaar, Hof van Twente en Zwolle hebben uitgevoerd, blijkt dat veel professionals zich zorgen maken over het toegenomen aantal jongeren dat zij zien gebruiken en de beschikbaarheid van verschillende middelen. Uit een landelijk onderzoeksrapport van het Trimbos Instituut uit 2014 blijkt in vergelijking met 2009 een aannemelijke toename van xtc-gebruik. En ons onderzoek onder GHB-gebruikers uit 2015 laat zien dat GHB-gebruik bovenmatig veel voorkomt in bepaalde “brandhaard"-gemeenten, zoals Heerhugowaard, Twente en Breda. Die laatste gemeente was recent nog in het nieuws vanwege een niche in GHB: het shotten van speed. Dat zijn duidelijke signalen.’

Wat zijn de belangrijkste oorzaken van die toename?

De ingrediënten voor GHB waren voorheen makkelijk verkrijgbaar en op internet kan je zo vinden hoe je zelf GHB kunt maken. Vrienden geven dat aan elkaar door. Ze zijn dan niet meer afhankelijk van een dealer uit de Randstad. Verder komen er continu nieuwe psychoactieve stoffen op de markt. Het populaire 4FA is sinds 1 april dit jaar illegaal, maar andere soorten nog niet en die zijn gemakkelijk via internet te verkrijgen en worden thuisbezorgd per post. Ook dealers zijn steeds toegankelijker: gewoon via Whatsapp benaderen en dan de drugs thuis laten bezorgen. Dat verlaagt de drempel ook. Verder worden er op festivals bovengemiddeld drugs gebruikt en dat aantal loopt in Nederland op tot duizend per jaar. Dit zijn maar een paar voorbeelden van mogelijke oorzaken, want er zijn ontzettend veel speculatieve factoren die hierop van invloed kunnen zijn.’

Hoe reageren gemeenten hierop?

‘Gemeenten kunnen grof gezegd tweeledig reageren: eerst zicht krijgen op de situatie en dan het faciliteren van interventies. Je ziet dat sommige gemeenten weinig kennis hebben en geen inzicht hebben in de doelgroep. Wat ook speelt zijn angsthypes, zoals afgelopen zomer met “flakka”. Die sensationele onderwerpen gaan een eigen leven leiden. Het Trimbos Instituut heeft het middel in het lab niet een keer aangetoond. Alleen als versnijdingsmiddel. Maar ja, je wilt niet de gemeente zijn die “even afwacht”. In kleine gemeenten zie je begrijpelijkerwijs ook vaak angstreacties als een paar mensen iets gebruiken waar men daarvoor nooit mee in aanraking kwam. Daar kan je op reageren met bijvoorbeeld rioolwateronderzoek of een quickscan. Quickscans bieden kwalitatief en praktisch inzicht in wat er speelt en welke zorgbehoefte er is. Aan de hand van die kennis faciliteren gemeenten passende interventies op vier gebieden: justitieel, zorg, preventie en harm reductie. In hoeverre ze aandacht besteden aan elk onderdeel verschilt sterk tussen gemeenten.’

Wat adviseren jullie gemeenten?

‘Wij adviseren om goed te onderzoeken wie de gebruikers zijn, waarom zij gebruiken en welke hulp ze nodig hebben. Probeer het ook vanuit hun perspectief te begrijpen. Veel gemeenten doen het redelijk goed in onderzoek doen en in betrokkenheid van ambtenaren. Het is vooral belangrijk dat gemeenten goed de samenwerking van professionals faciliteren, bijvoorbeeld tussen het sociale wijkteam, de wijkagent en verslavingsinstelling: de effectieve keten. Dit loopt niet overal even soepel. In sommige gemeenten zijn de verschillende partijen erg zoekend in hoe ze moeten samenwerken of er vinden bezuinigingen plaats in preventie of er is veel angst en onbegrip voor drugsgebruik, waardoor er geen passende interventie kan worden opgesteld. Dat zijn allemaal factoren die de gemeentelijke respons kunnen ondermijnen. Wij zeggen: breng het goed in kaart, verzamel voldoende professionele kennis en zet zorgvuldig in op zorg, preventie, bestrijding van criminaliteit en harm reductie.’