Meer democratische controle op Inlichtingenbureau

Het Inlichtingenbureau, een dataverwerker die gemeenten helpt om bijstandsfraude op te sporen, moet worden omgevormd tot een instantie waar democratische controle op uitgeoefend kan worden. Dat vindt vrijwel de hele Tweede Kamer, die daarover dinsdag een motie aannam.

Controle
Het Inlichtingenbureau 'onttrekt zich aan democratische controle', valt te lezen in de motie van SP-Kamerlid Bart van Kent. Ook valt de organisatie, die als private stichting opereert, niet onder de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), waardoor burgers en journalisten er geen informatie over kunnen opvragen. De regering moet daarom met ideeën komen om het Inlichtingenbureau zo om te vormen dat er wel democratische controle kan worden uitgeoefend. Ook zal minister Koolmees (D66) van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de stichting vragen om in de tussentijd vrijwillig aan Wob-verzoeken te voldoen. Dat werd besloten in de motie die door alle partijen behalve de PVV werd gesteund.

Privacy
Het Inlichtingenbureau helpt gemeenten bij het opsporen van bijstandsfraude. Een signaal vanuit het bureau was bijvoorbeeld de aanleiding voor de terugvordering in de zaak die bekend is geworden als de boodschappenaffaire. Privacydeskundigen spraken eerder dit jaar in de Volkskrant hun verbazing uit over de werkwijze van het Inlichtingenbureau. Wie een uitkering van de overheid aanneemt, heeft nauwelijks nog privacy, zei rechtsgeleerde en voorzitter van het Platform Bescherming Burgerrechten Tijmen Wisman. ‘Door steun te accepteren, lever je jezelf eigenlijk compleet over aan de overheid.’ 

Opheldering
De Autoriteit Persoonsgegevens vroeg daarvoor al om opheldering over de verwerking van persoonsgegevens door de stichting. Daarop werd de juridische constructie waaronder het bureau werkt, iets aangepast. Voorheen waren gemeenten verantwoordelijk voor de verwerking van persoonsgegevens door het Inlichtingenbureau. Vanaf 1 juni 2021 ligt de verantwoordelijkheid voor de 'feitelijke verwerkingen' bij het Inlichtingenbureau zelf.

Transparant
Demissionair minister Wouter Koolmees (D66) van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) staat positief tegenover de motie, liet hij in het debat over de motie weten. Zijn collega Dennis Wiersma (VVD) daarentegen, demissionair staatssecretaris bij hetzelfde ministerie, suggereerde eerder dat meer democratische controle op het Inlichtingenbureau niet nodig is. 'Ondanks het feit dat de Wob niet van toepassing is, is er wel degelijk controle op de organisatie mogelijk en is het IB [Inlichtingenbureau, red.] naar mijn oordeel transparant over zijn werkzaamheden', schreef Wiersma in een Kamerbrief op 30 augustus 2021. Zo publiceert het bureau jaarverslagen op haar website en legt het verantwoording af aan het ministerie van SZW, legt Wiersma uit. Ook kunnen betrokkenen inzageverzoeken indienen bij de stichting.