Knelpunten Jeugdwet vooral in uitvoering

De Tweede Kamer houdt maandag een hoorzitting over de eerste evaluatie Jeugdwet. Gemeenten staan positief tegenover de Jeugdwet, maar zien wel een groot aantal knelpunten in de uitvoering, zo blijkt uit de evaluatie. Zoals de ontoereikende financiële middelen en de leeftijdsgrens 18-/18+. Er zijn mogelijke oplossingen. Die zitten niet in aanpassing van de Jeugdwet. Wel in onder meer de verlenging van de jeugdhulp en extra budget.

Knelpunten

In de evaluatie van de Jeugdwet wordt bevestigd wat gemeenten van meet af aan stellen: een stelselwijziging die gelijktijdig gepaard gaat met een korting op het rijksbudget is op zijn zachtst gezegd niet handig. In de top 5 van meest genoemde knelpunten door gemeenten (zie tabel) staat het ontoereikende budget dan ook op één. ‘Het idee was dat er minder intensieve zorg zou worden geboden en dat de jeugdhulp dan minder zou kosten, maar zo ver is het nog niet’, weet Janke de Groot, programmaleider Kwaliteit en Organisatie van Zorg bij onderzoeksinstituut Nivel samen, uit onderzoek. Het Nivel heeft het deelonderzoek Gemeentelijk perspectief uitgevoerd. ‘Er wordt wel meer op preventie ingezet, maar dat is eigenlijk ook weer een vindplaats voor meer gezinnen en jongeren die hulp nodig hebben.’

Stroppenpot

Gemeentekoepel VNG en het rijk hebben inmiddels afgesproken dat er een transformatiebudget komt van 108 miljoen euro waarvan gemeenten de helft, via de algemene uitkering, bijdragen. Ook komt er ‘stroppenpot’ van in principe twee keer 100 miljoen euro voor gemeenten met grote tekorten, aldus Geert Schipaanboord, coördinator jeugd bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) . Daarvan legt het rijk 100 miljoen euro op tafel, de gemeenten moeten de andere helft gezamenlijk ophoesten. Of gemeenten die solidariteit willen opbrengen, wordt op de algemene ledenvergadering van de VNG eind juni duidelijk. De VNG denkt echter dat die 200 miljoen niet voldoende is, zeker niet voor 2019. Het aantal kinderen in zorg neemt toe, het rijksbudget groeit echter (nog) niet navenant mee. ‘Het is aan ons om de komende tijd objectief en hard aan te tonen dat er feitelijk sprake is van de groei van het aantal jongeren in zorg.’

Verlenging jeughulp

De 18-/18+problematiek staat op de tweede plek van grootste knelpunten. ‘Het gaat dan om zowel de overstap van jeugdhulp naar volwassen zorgprogramma’s als de voorbereiding daar naartoe’, zo staat in de evaluatie. ‘De jeugdhulp moet worden verlengd’, vindt Schipaanboord. De VNG denkt daarbij aan 21 of 23 jaar, ‘inclusief de bijbehorende middelen’.

Verwijzing huisartsen

De directe verwijzing naar specialistische jeugdhulp door artsen en – daarmee deels samenhangend, de schotten tussen het medische en sociaal domein –, is een ander belangrijk knelpunt. ‘De evaluatie legt veel dilemma’s op tafel. De verwijzing door huisartsen is er een van’, aldus Schipaanboord. ‘Er is geen gemeente die zegt dat ze de huisarts geen rol willen geven in de verwijzing, want die huisarts ziet enorm veel. Voor bestuurders zijn huisartsen de ogen en oren in hun gemeente.’ Maar de huisarts verwijzen jongeren vaak door naar specialistische (tweedelijns)zorg. Doorverwijzen naar het sociale wijkteam staat veelal niet op het netvlies. ‘Het contact met de huisarts is veel beter te organiseren’, stelt Schipaanboord. De VNG zou graag zien dat er in de Zorgverzekeringswet (Zvw) een artikel wordt opgenomen dat huisartsen worden verplicht om met gemeenten in gesprek te gaan, ‘als het niet lukt om in redelijkheid het contact tot stand te brengen.’

Dilemma’s

‘De Jeugdwet is een wet waarin veel ruimte zit; de dilemma’s zitten in de uitvoering. Je moet dus geen nieuwe wetgeving maken. Het gaat erom om slim na te denken over op welke manier je die uitvoering kunt verbeteren’, benadrukt Schipaanboord. ‘Wat een mooie volgende stap zou zijn, is dat gemeenten van elkaar gaan leren’, stelt De Groot. ‘Het gevaar is dat gemeenten gaan zeggen dat het in de meeste gevallen goed gaat en dat ze achterover gaan leunen. Dan dreigt het gevaar dat het gevoel van urgentie verdwijnt in die gemeenten waar het nog niet op orde is.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 8 (inlog)