Keuzemenu voor grip op sociaal domein

Vier scenario’s om financiële grip te krijgen op het sociaal domein zijn voorgelegd aan de gemeenteraad van Noordoostpolder. De budgetten zijn nu ontoereikend om het huidige beleid voort te zetten. Er moeten keuzes worden gemaakt. Het college spoort de raad aan om de scenario’s ‘stabiliseren’ of ‘minimaliseren’ verder te laten uitwerken. Beide scenario’s hebben gevolgen voor hulpbehoevende inwoners.

Onhoudbaar

‘Het huidige voorzieningenniveau handhaven binnen de huidige financiële kaders is onhoudbaar en daarmee niet realistisch’, schrijven B en W in hun notitie ‘Financiële grip in het sociaal domein. Keuzenotitie: wat mag het sociaal domein kosten?’ De opgenomen taakstelling van ruim acht ton en de mogelijke tariefstijging die zeven ton moet opleveren, zijn ‘niet realistisch bij ongewijzigd beleid en ongewijzigde omstandigheden. Dat betekent dat óf de financiële kaders verruimd moeten worden of dat er gesneden moet worden in het voorzieningenniveau.’

Knoop doorhakken

Vier scenario’s zijn in kaart gebracht. De raad kiest volgende maand twee scenario’s die verder worden uitgewerkt. Eind april kiest de raad zijn voorkeursscenario. Dat wordt verwerkt in de perspectiefnota, waarover de raad in juni de knoop doorhakt. Het college stelt aan de raad voor scenario twee (stabiliseren) en scenario drie (minimaliseren) verder te laten uitwerken.

Afremmen groei

Bij stabiliseren wordt actief ingezet op afremmen van de groei in het sociaal domein. Er zal scherper worden geïndiceerd. Ook wordt een groter beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid en het sociaal netwerk. Er wordt daarnaast ingezet op het normaliseren van hulpvragen. Als voor stabilisatie wordt gekozen is in 2023 1,5 miljoen euro extra nodig. Daarnaast moet voor 1,7 miljoen euro extra worden bezuinigd in het sociaal domein. Dit om de verwachte toename van het aantal gebruikers en de toegenomen zorgzwaarte per gebruiker in de jeugdzorg en de Wmo op te vangen.

Minder keuzevrijheid  

Bij minimaliseren worden voorzieningen afgebouwd, om binnen het uitgavenniveau van de meerjarenbegroting 2019-2022 te blijven. In 2023 hoeft er dan niet te worden bijgepast. Wel is een extra bezuiniging in het sociaal domein nodig van 3,2 miljoen euro, waarvan een deel vanwege de verwachte groei bij de Wmo en de jeugdzorg. De keuzevrijheid voor inwoners wordt in dit scenario beknot. Ook wordt afscheid genomen van een aantal bestaande aanbieders en wordt geknepen in omvang en kwaliteit van de zorg. ‘Lichte zorgvragen moeten opgevangen worden binnen het sociaal netwerk. De gemeente is er alleen nog voor de meest kwetsbaren’, aldus het college in zijn keuzenotitie.   

Uitputting reserve

De gemeente verwacht komend jaar 42,9 miljoen euro aan het sociaal domein uit te geven. Dat is bijna drie miljoen meer dan dit jaar. Het is ook meer dan dat de gemeente van het rijk krijgt. Alleen op de nieuwe Wmo-taken houdt de gemeente geld over. Op huishoudelijke hulp, woonvoorzieningen en vervoersvoorzieningen, jeugdzorg en participatie redt de gemeente het niet met het rijksbudget. Sociaal domein breed werd er in 2016 nog een plusje geschreven. Dat sloeg in 2018 om in een tekort van 1,5 miljoen euro. De toename van de kosten van de jeugdzorg zijn hiervan de belangrijkste oorzaak. De reserve sociaal domein bedraagt naar verwachting eind dit jaar 3,3 miljoen euro en per 1 januari 2021 1,3 miljoen euro. ‘Dit houdt in dat in de loop van 2021 de reserve nagenoeg uitgeput is.’