Kabinet wil toegang tot schuldsanering verbeteren

Om de toegangsdrempel tot de wettelijke schuldsanering te verlagen, stelt minister Dekker van Rechtsbescherming een tweetal aanpassingen aan de regeling voor. De wijzigingen liggen in lijn met een eerder advies van de Nationale ombudsman, hoewel het voorstel volgens de ombudsman nog niet voldoende zal zijn om de toegang wezenlijk te verbeteren. 

Aanpassingen
In de toekomst moeten kandidaten voor een wettelijk schuldsaneringstraject niet vijf, maar drie jaar lang aantonen dat ze hun best doen om hun schulden op te lossen. Ook komen er meer mogelijkheden voor mensen die al eerder in zo'n traject hebben gezeten om opnieuw in te stromen. Dat zijn de twee aanpassingen aan de Wettelijke schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) die minister Sander Dekker (Rechtsbescherming, VVD) vrijdag aan de Tweede Kamer heeft voorgelegd.

Schone lei
Doel van de wijziging is om de drempel tot de Wsnp te verlagen. De Wsnp is het laatste redmiddel om problematische schulden op te lossen. Als een onderlinge afspraak tussen schuldenaar en schuldeisers niet mogelijk is, biedt de Wsnp een uitkomst. De rechter bepaalt dan dat de schuldenaar na een schuldsaneringstraject van doorgaans drie jaar met een schone lei verder kan.

Toegangsregels
De instroom in de Wsnp daalt echter al jaren, wat zowel schuldhulpverleners als de Nationale ombudsman zorgen baart. De ombudsman schreef in een rapport in 2020 dat de toegang tot de Wsnp een 'hindernisbaan zonder finish' is. Dat komt onder andere door strenge toegangsregels. Zo moet een kandidaat voor de Wsnp eerst vijf jaar 'ter goeder trouw' handelen ten aanzien van de schulden voordat de toegang tot het traject wordt verleend. Dat betekent bijvoorbeeld dat er geen schulden mogen ontstaan door overconsumptie, verslaving of fraude. Ook mag iemand, na het afronden of stopzetten van een Wsnp-traject, tien jaar lang niet meer terugkomen in de wettelijke schuldsanering.

Menselijke maat
Die regels worden in het wetsvoorstel aangepast. De goede trouw toets wordt verkort van vijf naar drie jaar. Minister Dekker wil daarmee voorkomen dat mensen 'blijven hangen' in een schuldhulptraject dat eigenlijk geen toekomstperspectief biedt, terwijl ze wachten om te worden toegelaten tot de Wsnp. Voor mensen die voor een tweede keer de Wsnp in willen, wordt er een nieuwe uitzonderingsmogelijkheid op de tienjaartermijn ingevoerd. De rechter mag de toegang bij recidive binnen tien jaar toch verlenen als daarmee een 'schrijnende situatie' kan worden voorkomen. Daarbij kan het gaan om schuldenaren die buiten hun eigen schuld om – bijvoorbeeld vanwege de coronacrisis – opnieuw in de schulden terecht komen. Beide maatregelen moeten leiden tot 'meer flexibiliteit en meer menselijke maat'.

Herkansing
Nationale ombudsman Reinier van Zutphen reageerde eerder dit jaar al op de voorstellen. Van Zutphen is positief over het verkorten van de goede trouw toets, maar plaatst kanttekeningen bij de wijziging van het beleid ten aanzien van recidive. De ombudsman verwacht dat de uitzonderingsregel alleen in 'zeer bijzondere gevallen' op zal gaan. Wat Van Zutphen betreft, zou de tienjaartermijn in zijn geheel moeten worden herzien. 'Waarom wil de minister deze groep recidivisten zo hard blijven aanpakken en biedt hij hun zo weinig ruimte voor een herkansing via de Wsnp?', schreef hij in een brief aan minister Dekker.

Ja, tenzij
Van Zutphen zou liever zien dat recidivisten in principe wél toegang krijgen tot de Wsnp ténzij de rechter van mening is dat de recidive zwaar verwijtbaar is. 'Dit 'ja, tenzij'-criterium zou de rechter verplichten om bij elk Wsnp-verzoek een individuele belangenafweging te maken en het verzoek niet meer af te wijzen alleen omdat het niet aan de standaardrecidivetermijn voldoet.'

Enkele honderden
Minister Dekker verwacht 'enkele honderden extra toelatingen in de Wsnp' als gevolg van de wijzigingen. Ter vergelijking: in 2020 werden er een kleine drieduizend mensen toegelaten tot de Wsnp. In 2019 waren dat er ruim 4,5 duizend en in 2011 nog bijna vijftienduizend. De extra instroom als gevolg van de wetswijziging zorgt naar verwachting voor 350.000 euro aan extra uitgaven aan bewindvoerders en 860.000 euro aan extra uitgaven aan de rechtspraak.

Beperkt
Van Zutphen vindt die verwachte stijging in de instroom nog te beperkt. 'Als de minister de aansluiting van het minnelijk traject op het wettelijk traject substantieel wil verbeteren, is het naar mijn mening absoluut noodzakelijk om ook de recidivetermijn aanzienlijk te verkorten', schrijft de ombudsman.