Helft SW-bedrijven op de schop

Ongeveer de helft van de sociale werkvoorzieningen gaat organisatorisch op de schop als gevolg van de uitvoering van de Participatiewet door gemeenten. Het aantal reorganisaties loopt waarschijnlijk nog op, omdat in veel gemeenten nog gesproken wordt over strategische keuzes met betrekking tot de Participatie-taken.

Dat blijkt uit een peiling van brancheorganisatie Cedris, waaraan 74 van de 90 leden (82 procent) hebben meegedaan. Het merendeel der gemeenten (67 procent) wil mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt blijven detacheren en daarbij gebruik maken van de diensten van de SW-bedrijven.

Beschut werk
Bijna de helft van de gemeenten heeft nog geen besluiten genomen over het organiseren of onderbrengen van beschut werk. Een kwart van de gemeenten wil daar mee doorgaan, maar de resultaten blijven achter bij de 30.000 nieuwe beschutte plekken die volgens het sociaal akkoord gerealiseerd moeten worden. In 2015 zouden dat er 1600 plaatsen ‘nieuw beschut’ moeten zijn. ‘Deze zwakste groep, die steun het meest nodig heeft, mag niet uit het oog worden verloren,’ vindt Cedris-voorzitter Job Cohen.

Kennis benut
Ruim de helft van de SW-bedrijven zegt in de peiling dat de kennis van hun organisatie bij de uitvoering van de Participatiewet goed wordt benut. Een kwart van de respondenten vindt dat dit niet gebeurt. Bij ongeveer de helft van de deelnemers aan de peiling verandert de organisatievorm als gevolg van de Participatiewet, meestal in de vorm van fusie van het SW-bedrijf met sociale diensten of het ‘werkdeel’ daarvan. Opheffing van het zelfstandige SW-bedrijf is volgens Cedris een variant waar zelden voor wordt gekozen; slechts één SW geeft dat in de peiling aan. Maar uit gesprekken die Binnenlands Bestuur voerde blijkt dat dit voornemen in meer gemeenten speelt. Zij willen de stekker uit  gezamenlijke SW-bedrijven trekken en op eigen houtje de Participatiewet uitvoeren, vooral uit financiële motieven.

Loongarantie
Bij een keus voor opheffing of een sterfhuisconstructie kan door gemeenten weinig zelf aan de knoppen gedraaid worden. De kosten van de sociale werkvoorziening bestaan voor 80 procent uit salariskosten van de SW-ers. Of die nu wel of niet werken, de medewerkers met een SW-indicatie en een vast dienstverband hebben een loongarantie en gemeenten staan daarvoor aan de lat. Rondom de sociale werkvoorziening hangt chagrijn uit het verleden, toen gemeenten in sommige regio’s er bakken geld heen droegen, vaak zónder dat de resultaten navenant verbeterden. In combinatie met de vrees de om binnen een gemeenschappelijke regeling de financiële risico’s niet te kunnen beheersen, draagt deze stemming er vaak aan bij dat gemeenten op verschillende plaatsen in het land er zo snel mogelijk vanaf willen.

Te weinig grip
‘Gemeenteraden vinden dat ze te weinig grip hebben. Zolang het goed ging met de SW-en, was het besturingsvraagstuk geen issue,’ ziet Maurits Depla van adviesbureau Hiemstra & De Vries. ‘Maar nu het financieel gaat knellen en er tekorten worden gepresenteerd, vergroot het ongemak zich uit.’ ‘Als gemeenten hun SW ontmantelen gooien ze oude schoenen weg voordat ze passende nieuwe hebben,’ zegt FNV-bestuurder Peter Wiechmann. ‘Het is naïef te denken dat ze het zelf beter kunnen. Als ze mensen aan het werk helpen en vervolgens denken “probleem opgelost” slaan ze de plank mis. Jaarlijks keert 30 tot 40 procent van de medewerkers die buiten werken weer terug, want detachering is vrijwel altijd eindig.’

Overhaast
Cohen vindt dat soms ‘overhaaste keuzes’ worden gemaakt. ‘Dat is een verspilling van wat er in het verleden met publiek geld is opgebouwd en waarvan de doelgroep kan profiteren’.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nummer 14 (inlog)