Heerlen profiteert van 'starre' verdeelmodellen

‘Focus op werkgevers, selecteer strenger aan de poort, stuur op uitstroom’. Vraag hoe gemeenten het beroep op de bijstand aanpakken en deze termen hoor je vrijwel overal. Heerlen doet dat ook, maar profiteert ook nog eens van de starre rijksverdeelmodellen.

Rigoureus
Enschede kwam onlangs in het nieuws omdat het rigoureuze maatregelen voorstelde om het aantal mensen in de bijstand aan te pakken. De gemeente heeft al jaren een groot tekort op het bijstandsbudget en om voor de Meerjarige Aanvullende Uitkering (MAU) van het rijk in aanmerking te komen, moet aan strenge voorwaarden voldaan worden.

Positief
Heerlen kent het klappen van de zweep. Sinds jaar en dag heeft ook deze gemeente een groot aantal mensen in de bijstand en een groot tekort op het bijstandsbudget. Tientallen miljoenen heeft de gemeente de afgelopen jaren bij moeten leggen op de bijstand. En net als het in de rest van het land slecht gaat en de bakken met werkzoekenden volstromen, gaat het in Heerlen goed. In 2012 is Heerlen de 7e gemeente van Nederland op de lijst van gemeenten waar de bijstand zich positief ontwikkeld en in 2013 zelfs de 3e. Het aantal Wwb’ers daalde de afgelopen 3 jaar met 1 procent, daar waar het landelijk beeld een stijging van 24 procent liet zien. En dat terwijl het budget toeneemt.

Jongerenloket
‘We krijgen een promillage van het macrobudget en dat stijgt, omdat landelijk het aantal mensen in de bijstand stijgt’, legt wethouder Peter van Zutphen van armoedebeleid uit. ’Vorig jaar hielden we daardoor een miljoen over, dit jaar ook.’ Natuurlijk heeft zijn gemeente maatregelen getroffen. Het oprichten van een jongerenloket bijvoorbeeld, blijkt effectief. Op het loket wordt verder gekeken dan de bijstandsaanvraag van een jongere. Naar de thuissituatie of naar eventuele verslavings- of psychische problemen. En er wordt geholpen met de oplossingen, doorverwezen, hulp geboden met scholing. Deze aanpak heeft een sterke daling van het aantal jeugdwerklozen tot gevolg.

Pech
Daarnaast wordt, net als in veel gemeenten, sterk gestuurd om het aanpakken van de instroom, fraudebestrijding, terugvorderingsbeleid. Heerlen heeft het allemaal opgepakt. Maar dat is niet de reden waarom het nu goed gaat. Van Zuthpen: ‘Toen het slecht ging was het statistische pech, nu is het statistisch geluk. We zouden nog steeds een tekort hebben gehad als het in de rest van het land niet zo slecht was gegaan.’

Deed Amsterdam het zo goed?
Het toont volgens hem aan dat er goed gekeken moet worden naar de ‘objectieve’ verdeelmodellen van het macrobudget. ‘Voor een groot deel van de gemeenten zal dat wel goed werken, maar er zijn uitschieters en daar moet het rijk rekening mee houden.’ Heerlen ging tussen 2011 en 2014 van een tekort van 28 procent naar een overschot van 1 procent. ‘Amsterdam had in die jaren honderden miljoenen over terwijl ze de bevolkingsadministratie niet eens op orde hadden. Fraudebestrijding staat of valt met een goede bevolkingsadministratie. Kun je echt zeggen dat Amsterdam het in die tijd zo geweldig deed en Heerlen zo slecht? En kun je nu echt zeggen dat Heerlen het zo grandioos doet?’ De vraag stellen is hem beantwoorden, wil hij maar zeggen.

Eigen schuld dikke bult
Nog een voorbeeld: ‘Toen Achmed Aboutaleb staatssecretaris was heeft hij beweerd dat het beleid van Heerlen niet op orde was en dat ons tekort  onze eigen schuld was, terwijl de Inspectie altijd concludeerde dat onze sociale dienst prima functioneerde. Nu is hij burgemeester van Rotterdam, een grote nadeelgemeente. Zou hij nu nog steeds "eigen schuld dikke bult" zeggen?

Begrip voor wanhoop
Heerlen is lang samen met Enschede opgetrokken, maar de drastische maatregelen die het college daar voorstelde begrijpt de wethouder niet. ‘Volstrekt onaanvaardbaar’, vindt hij. ‘Maar ik heb wel begrip voor hun wanhoop. Ook zij hebben vreselijk hun best gedaan om de uitgaven te beperken. Maar ze hebben niet, zoals Heerlen, het geluk dat de regionale ontwikkelingen nu eens een keer gunstig afsteken tegen de landelijke.’

Benieuwd hoe Leeuwarden en Tiel het aantal mensen dat een beroep op de bijstand doet succesvol aanpakt? Lees het hele artikel online (inlog)